- Ameztitan ez?
- Ameztitan.
- Ameztitan ematen zen?

- Hango amonak 'o.
- Joxepa Anttoni, e?
- Bai. Harek 'e beak ez zun asko jakingo harek miño...

- Harek 'e dotriña.
- Dotriña bakarra.

- Denbo batin, zeakua zen, gue... Ni eskolan ez bainaz hemen barrana ibilliya, hemen bakarrik: Mendinzarren 'e bazen eskola, Mendinzarren. Eskola bazen garai batin. Han 'e dotriña ematen zuten, besteik ez. 'Ta ni bost urte miño lenoztik hara joten nitzan eskola.

- Dotriña ikastea.
- Bai, dotriña ikastea. Honea torri miño lenoztikan. 'Ta hango maixtran semia zen Martxiel hoi, 'ta harekin ezkondu zen Gabriela. Anttoni maixtra, zen. Bai, bai.

Geo hor itxiak guk in genittun, zean, Mendingo hortan, billa hoik. Guk in genittun. 'Ta Mendinzarre 're geok bota genun, kamiyua pasatzeko handikan. Eskola hua, gue eskola. Eskerrak ikasi nula lenoztikan.

- Bestela bate ikasi gabe gelditzen yitzan.
- Geok bota genun bai, itxia hura. Kamiyua in ber zen billa haikentzat eta. Bai, bai.
- Kamiyua zein: karretera bea 'o gotti joten den pixta hoi?

- Ez, ez. Goiko karreteratikan beko karretera itteko, billai entrada itteko...
- A, 'ta hor zen Mendinzar hoi hor zen?
- Kamiyua itteko... Itxia hura zon kamiyun erdiyan,

hua bota in ber zun nahi 'ta nahi ez. Etxe zar bat, miño hutsa zon aspaldiyan e. Hura bota 'ta kamiyua handik pasa genun guk.
- Billak, billa haikentzako.

- 'Ta kontrabandun zein zazte ibilliyak zuetatik?
- Hok biyek zin.
- Guk fuertin giñan, gu giñan balintinak eta joten giñan zeara, San Antona.

- San Antona paketi billa.
- Han puska hartu, hogeita hemezortzi-berrogeiko puska hartu, 'ta martxa lua ezin kontuik, itxea. Eun argiz ezin alleituik honea, San Antondikan.

'Ta goizin lanea, berriz, bate loik in gabe. Loale errak bai pasa, bueno!
- Hire 'e, Diurtxio?
- E?

- Hire bai?
- Nik zakotia hartu...
- Tornolan barrena ibiltzen ziñazten 'o hemendikan biria bazen?

- Gu hemendik, hemendik.
- Menditikan.
- Hemendikan.

- Bai. Miño bire bat miño gehiyo zin.
- Ez dugu beste bireik ber, ezta birian jon ber. Beti toki xarretik, biria ez.
- Tornola aldia hartatik beste kuadrilla ibiltzen zen.

- Hok iyotzen zin San Antondikan kanaletikan Azpeitiko itturrira 'ta handikan...
- Pikoketako biria hortatikan 'ta...
- Pikoketako inguru hortatikan...

- Miño beti bire txarretik torri ber. Guardia Zibillan beldurrakin.
- Guardia Zibillai eskapo. Guardia Zibilla eozeiñ lekutan eoten baizian 'ta haik zeatu 'ta...
- Altzi aldea, Altzira.

- Zebaittetan illuna 'ta piñoira sartu 'ta ikusten ezerre 'ta aski... Paliza errak hartuak bai hor, bueno!
- 'Ta entregatu non itten zenuten? Pasaian 'o hola?

- Ez, honeaño. Entreatu.
- Entreatu lendabiziko hemen, eun batian, hemen inguru hontan utzi noimatte. 'Ta geo, hurrengo illunaarrin hartu 'ta hemendik Gaintxuixketa, 'ta han kamioiya kargatu.

- A Gaintxurizketan.
- Gaintxuixketan kamioia kargatu. Miño bi etapatan itten genun, 'ta hogei duro jornala aindu, 'ta batzuk patu zigun miño oaindik azkenekuk kobratzekuk ttugu.

- Paketik galdu zin 'ta denak...
- Kulpa guk.
- Guk jorraa pilla bat iñak 'ta sosik gabe geldittu 'ta ixil-ixilik eon behar,

kontrabandu asuntukin...
- Ezin iñone zea iñ hoi.
- Ez zon denuntziatzeik hoi.

- Harrapatu al zizuten noizpatte? Elkarrekin ibiltzen al ziñazten?
- Bai, bai, paketik kendu 're.
- Elkarrekin ibiltzen giñan bai.

- Kendu zin hor, pakete mordua kendu zin Lazkamoko zea hortan. Ni han eoten nitzan, kamionan zai, harrobiyan lana itten nun nik 'ta illunarrin geatu 'ta, banekin ze ordutako torko zin, jakitzen nun, hemengo kuadrilla, hok eta paketekin jon berrak.

Hala joten zin. 'Ta ni eon 'ta han non 'ta tiruk: "Ostia", tiruk aittu nittun 'ta torri zen txoferra 'ta: "Dios, tiruk aittu ttit motel, tiruk", "Ze tiruk?" Gau giro txarra zeon, redios: kazkarra 'ta egualdi txarra. "Bai, nahi nike gaur beste haunbeste pakete balia, emango nittike gustoa",

egualdi txarra nahiyo harrek eta "Etzekit ba" 'ta ez tortzen 'ta ez tortzen paketik 'ta "Redios, beirok 'e, tiruk izango ttuk han e, tiruk izango ttuk han" 'ta "Hoi trenak itten dik, tran-tran, soiñu hoik" 'ta bai! Paketik kendu!

- Ni gaba hartan e'niyun han.
- Pranko suertia izan yun.

- Ez al ziñazten hasertzen Irundarrekin? Harrika 'ro ez al ziñazten...? Nik aittu izandu dut Irundarrai harrika 'ta ibiltzen zila.
- Harrika? Ez, ez...

- Hemen norbaittengatik san izandu dute.
- Garai batin Altzibarren... Errentiarrak jon 'ta...
- Si pero... eso antes si...

- Altzibarren 'ta hola. Guk ez tuu sumatu hoi e. Altzibarren garai batin hala izaten zen: Jon 'ta geo harrika, nesketa joten zinai denei harrika eman 'ta hola ibiltzen zinak bazila...
- Toki askotan harrika...

- Gue denbun ez duk...
- Harrikalaiyak hortik heldu 'men digu ez?
- Hoixe. Harriya nahikua izaten baizen.

- Aspaldikua da zea hoi.
- Aspaldikua da bai, hoi.
- Gue denbun ez da holakoik izandu.

- Estos son más civilizados, o sea que...
- Bai, bai, hala mate 'u.

- Zeakua...
- Sorgin-txiki.
- Zer da sorgin-txikin kontua hoi?

- Hor zea atetzen zena...
- Maindire batekin atetzen zen...
- Gabian...

- Neskai 'ta atetzen ziyoten (...) hemen, hemendik beixio.
- Miño hua gue aldin zarra zen. (Atarroko) zea bat, atorrante bat hua 're.
- A miño maindirin azpiyan zona izautzen zenuten?

- Bai izautu... askoi atetzen ziyon 'ta geo Anderregin, Anderreiko hor neskazarra zen 'ta azkarra! 'Ta harei 're ate ziyon 'ta harek beai heldu 'ta kendu 'ta ordun azaldu.
- Gaiñea markatua izan ber zin harrek? Markatu.

Tratukin zijuna neskazarra hua Irungo plaza 'ta besti hau maindirikin ate yo! 'Ta harek 'e (eriyo-su) horrei helduko ziyon neskazarrai 'ta harek 'e beai 'ta, marka jarri harrek zerbatte. 'Ta geo Guardia Zibila jon 'ta hua zela 'ta ya bazun arrastoik

'ta harek santako tokiyan han izaki arrastuk 'ta...
- Harramaxka bat 'o iña, harramaxka...
- A, handik harrapatu?

- Zea izango yun hua, Anderreiko Auxtiña.
- Auxtiña, Auxtiña.
- Neska azkarra, mekaguen dio!

- Fuertia yun hua, emakume fuertia!
- Fuertia. Bai, otarre xextua izortu 'men ziyon miñon bai maindire zea 're.
- 'Ta akabo sorgiñak?

- Akabo, ordun bukatu sorgiña! Len 'e hala jende askoi heldutzen ziyona izan ber zun alu harrek e!
- Askoi atetzen ziyona aleiya!

- Askoi atetzen ziyona. Jende guziya izutua sorgiñak bazila han 'ta iñorrek jon nahi ezik. Hua! Alukittan zebillena! 'Ta harrek gor iñ, (agarra beai 'ta...). Hua mutil sasoikua izango zen ordun miño bai neskazarra hua 're. Ordun bukatu zen sorgiña!

- Eskerrak Anderreiko zeai ordun, neska harrei.

- Hara! Oaiñ bizi bazen hoi esango zun zugatik, muti kozkorra ziñela. 'Ta zea, hemen billerak 'ta non zin?
- Billerak hemen?

- Dantzan 'ta non ibiltzen ziñazten?
- Dantzan iñon ez!
- Pikoketan. Bai, bai, Pikoketan 'ta Amezketan 'e bai.

- Bueno, billera ez zen, soiñua jotzen zuten beak.
- Bai, nahiko billera bazen guetzat, joe!
- Billera izaten zen Txikierdin. Txikierdin, billera.

- Miño zuek Txikierdira ez ziñazten jongo?
- Ze ba? Arraiyua!
- Bai? Joten ziñazten? Ña! Ez zenuten bate biaje txarra!

- Irun aldian Xorruania.
- Xorruana.
- Bai Extebenian 're bai.

- Extebenia... Hoixek biyek.
- Extebene, Xorruene eta zea 're bai, Ventasen 'e.
- Ventasen geogo, ez?

- Geogo bai, geogo.
- Bai geo... hor 'de aspaldi e.
- Xorruanea zea joten yun, Joxe Manuel Arkalekua.

- Arkale, soiñu jotzen.
- Jaitan, soiñu jotzea. Panaderua.
- ¿Y vuestro tio? ¿Vuestro tio que tocaba el acordeón?

- En Alcibar también.
- Solía tocar en Alcibar. Pero el caserío del tio era en Ergoien ¿no? Sorotaborda o ¿qué caserío era?
- En Tolare, en Tolare también ya tocaba.

- Sorotaborda ¿no era, el tio Galdos?
- No, Olaizarre.
- A, Borreiya.

- Borreiya. Hua gue osaba zen.
- A bai, Galdos dia hoik 'e bai.
- Galdos bai. Hua zen Manuel Inazio atta, atta. Gue attan anaiya.

- Txikierdin 'e jotzen tzun harrek?
- Bai.
- 'Ta geo uste 'ut zean 'de bai...

- Ergoinen 'de bai, uste ut...
- Altzibarren 'e bai, 'ta Ergoinen 'e, Ergoinen zean, Tolaren barrendikan. Joe! Silla dantzan 'ta denak jarri genittin guk: harrek soiñua jo 'ta sillai bueltaka 'ta... Ni akortzen naz bai.

- Oaiñ biño ariñuo?
- Bai.
- 'Ta hara 're oiñez.

- Eta geo, hemen berriz, askotan zean, Amezketan. Honen lehengusuak 'ta Amezketakuk jotzen zun.
- Juantxo.

- 'Ta Pikoketan berriz, Inaxio bea aitzen yun. Han bilera haundiya itten yun Pikoketan. Irundar guziyak hara jon 'ta soruan denak saltoka, denak dantzan. Itxian aurreko... balkoian soiñua jo 'ta itxian aurreko zelaiyin denak... Irundarrak pilla 'rra bai.

- Jende asko.
- Eozein lekutan ordun. Soiñua zunak jo 'ta.
- Soiñua... orrua ate ezkio bale.

- Miño billera bezela Txikierdi 'ta Altzibar 're bai. Jotzen zin Manuelek 'ta.
- (..) ondo prepatuk.
- 'Ta zenbat urtekin hasten ziñazten joten bilereta 'ta?

- E?
- Oso gazteik 'o? Zenbat urtekin 'ta hasten ziñazten?
- Billera joten?

- Billera?
- Ze han dantza 'ta neskata 're jongo zen ba?
- Pekatua zen.

- Hok ez, hok hiruak ez zin jon bate. Hiruak mutilzarrak geatu.
- Hiruak mutilzarrak geldittu dia. Bai miño, saiatu igual in zin?
- Ez, ni jon izandu na neskata.

- Hi? Bai...
- E'ttit jorraa askoik izandu miño, in izandu ttit nik. 'Ta denak ondo zeatu gaiñea, ondo kuidatu, ondo hola paillakatuez jon 'ta gaiñtik ikuttu gabe. Matte-matte in 'ta...

- (...) Artixta izandu.
- Artixta ni? Joe!
- Geo hola geatu itzanin.

- Sango litteke gaur 'e nik eamanteko neskak, aber...

- Telefonua garai haitan bazen.
- Ertxinen 'e nik jarri nun sua.
- Haunzko itxian ez zen telefonuikan.

- Bai, bai.
- Haunzkun 'e bai e?
- Haunzkun bai.

- 'Ta amonak... Amona zarra zen 'ta...
- Lenbizikotakua guk telefonua inguru hotan. Hemen 'ta Aldakon.
- Sesenta y uno, sesenta, numerua.

- Ordun berrikuntza guziyak hemen?
- Lenbizikuk uste 'ut Oiartzunen hala zila, hemen.
- 'Ta Ertxingo amona ze?

- Amonak pena ikaarriya zula sua kendua, su bajua kendua. Ekonomika jarri genunin: "Ne su gaixua" saten zun, hua beti su onduan han eoten eta: "Ne su gaixua" saten zun harrek. Zarra zen orduko, harrek bazittun larogeita ez dakit zenbat, bost-sei urte bazittun.

Zarra zen amona.
- Gaixua, besteik ikusi gabia 'ta, e? Hua kentzia harei...
- "Ne su gaixua" esaten zun harek. "Zuen attak zenbat urte ttu?"

'ta "Hirurogeita hamairu" san niyon 'ta "O, oaindik muti kozkorra duk hua!", san tzin. Oaindik guan dakat ze san tzin.
- Bai e?

- Beak larogeita mordoska baizittun.
- "Hua muti kozkorra da oaindikan!" san zian.
- Poxa maten dik, nik 'e hala ttit eta.

- Bai, hi 're muti kozkorra.

- 'Ta gaiñekun itturriyak eta leno gehiyo izaten zin ez? Asko lehortuk eta baia, 'o ez?
- Oaiñ utziyak dozte, utziyak. Zertikan itxea jarriyak dozte leku guzitan, 'ta...

- Guk izaten genun, han itturri bat bazen, goian, Markelen itturriya saten geniyon, Arabolazan itxe ondua hartan 'ta handikan tubei bat jarriya gue beste itxeko ataira. Han ganauk eta denak eatea hara joten zin.

'Ta itxeko ura handik hartu 'ta baldetan itxea eamaten genun.
- Gue baserritikan 'de, Okalartikan 'de, hara joten ttuken.
- Azienda zea, bai.

- Oaiñ itxe guzita jarriya do, 'ta in dia utzi.
- Urtian sei duro patu ber izaten genun.
- Urtian zenbat?

- Urtian sei duro. Urte guziyan nahiko ura eaman itxea 'ta behiak eanezi 'ta denak iñ 'ta sei duro patzen genin, ondo, jolin! Baldiak...
- Bertatik berta gaiñea zuen itxian.

- Baldiakin eaman ber ura.
- Bai, bai, miño aldian.
- Miño aldian izan ezkio.

- Geo ura goitikan pasa zenin, ayuntamentuk pasa zunin orduntxe jarri ura.
- Zuen amonak difuntak zea, hemen esniakin torri 'ta (ontziyak) beko errekatik kargatu askotan...

- Han 'ta bertan 'de bai zenbaitan.
- 'Ta bertan 'de bai, hemen 'e. Hemen 'de ura bagenun 'ta.
- Bihorrakin 'o, marmitak bete urakin atzea 'ta gotti, urik ez baizen.

- Bihorra kargatua torri eta kargatua itxea.
- Haik 'e itten zuten lan erra e, animaliyak itten zun lan erra e? Eskerrak!
- Bai, bai.

- Ordun ez zon... beharra! Ez zen ordun (...) 'ta argiya tak! Argiya pixteko zeaik ez. Oañ? Kaguen dio!
- 'Ta sua 're bai. Sua iñ in ber len. Oaiñ botoi batei manta taka! Miño...

- Dena.
- Primero hacer leña.
- Hoi, hoi, hasteko. Geo sua...

- Su bajua. Ekonomika zuna zea, hua lujo haundiya zen, ekonimika zuna, jolin! Nik gue itxian jarri nunin 're soldauxka 'ta geo jarri nun, sua. 'Ta orduko banittun zea, hogeita lau urte. Zea, su bajukin aitzen giñala 'ta geo neonek jarri nun sua itxian

'ta handik aurrea jolin! ondo, ekonomika jarri genunin, bueno!
- Jobe, (hura suan aurrin, konparaziyun). Oaiñ denak berdin!
- Gaiñekuan (otaxa) karri menditikan, suak pasatako zea, eurra,

gurdiyan kargatuta karri 'ta harrekin. Pilla iña zean, 'ta bota eurra, 'ta bota eurra 'ta... taluk erretzeko 'ta bai erra hura. Taluk erretzeko 're izaten zen, zea, pala jarri 'ta seittun erretzen tzin, bi buelta man 'ta aurrian jarri 'ta...

- Sua biziya emango zin harek e?
- 'Ta geo taluk puztu in ber izaten zun, hola, buf! Nik oaiñ ate duten tripa atera bup! eta... Talua 'ta esnia jateko erki zon hua bai. Talua erretzeko sua espeziala zen hua.

- 'Ta hemen nola zenuten ba? Hemen beko sua izango zen baita 're hasiyeran ez?
- Hemen ez.
- Ekonomika beti hok.

- Beti ekonomika?
- Itxia honek bai, honek beti ekonomika.
- Miño gaiñekutan, gaiñekutan dena...

- Hemen 'de noiznahi argiyik gabe gelditzen giñan e. Hemen 'e haizia... honek esan duna, haize golpia...
- Haize pixkat atetzen bazun...

- Paluk bota 'ro in bai.
- Bai 'ta alambrik 'e... kruzatu alambriak 'ta... gaizki jarriya nola baizen, askotan argiyik gabe.

- Ahal zen bezela jarriyak. Miño geo pixkan-pixkan... oan, jode!
- Eta ura? Ura noiz hasi zin baserrita 'ta?
- Ura guk aspalditxun bau, miño guk jarriya.

- Hok jarri zuten beliakin.
- Beliakin. Presiyun jarri 'ta. Oaindik 'e botzen du ura harek! Bueno!
- Belia harrei motorra jarri erreka batin 'ta harrek kon-kon-kon soiñua...

- Ez al zu behiñe ikusi beleikan? Belia ikusi ez? Oain 'de baia.
- Hokena funtzionatzen ai da oain 'e. Hoi zea da, aparatu bat hola burnizko zea bat eta tubo lodi batetik tortzen da ura horrea.

Goian presa iñ 'ta kartzen dun presiyukin balbulak muizitzen ttu 'ta kanka. 'Ta geo, kolpe bakotxin prixt-prixt tubeitikan salida ematen yo. Oseake, presiyua horrekin, oaiñ...
- Miño oaiñ zuek, ayuntamentuna 're bakazute.

- Hoixe.
- Lautatikan bat 'o hola aprobetxatzen da e.
- Erdaraz ez da esaten horrei ariete?

- Ez dakit, ez dakit.
- Miño nola gau 'ta egun ai baiden, goian deposttua itten da 'ta alkantzatzen du. Aizabeko 'ro erreka hortan hantxe do etxeko gaiñeño tubeia jarriya. Zenbat metro?

- Bostehun metro 'ro... 'Ta ura botze 'u! Guk oañ bi itxe... Aizabe... hiru itxe... hamar itxentzat 'e ura sobra botzen du harek. Gau 'ta eun ez da geatzen hua. Dapa 'ta dapa 'ta dapa 'ta... Oan, urak haundiyoguk 'ta zakarra betetzen duk puskat tubeiyak 'o zeak,

kanalik 'ta haik garbittu ber, miño oaiñ espezial jarriya do 'ta botzen du ura harek!
- Lanbarrengu hortan 'de bayun iguala errekan 'ta nik jakiñ ez han zeaik beleik baldin bazen 'ta krak-krak-krak itten 'ta han aittu gattuken gu lanian bi eun 'o

hormioi puxka 't botzen, hor katalan bat 'o bayun, goiko Lanbarrenen, katalan bat.
- Lanbarrengoia.
- 'Ta han hormioiya botzen aittu gattuken eta Antonio Gainza, ne launa hura,

itxea jon yun hua bazkaltzea 'ta ni ne zakotikin jona, 'ta han jon nak bidia hartan 'ta krak-krak "Mekaguen, hor heaztiya 'o zerbatte..." 'ta harriya hartu 'ta tiraka 'ta altxatzen ez 'ta aittu niyun 'ta altxatzen ez 'ta geo entetu: Antonio san ziot 'ta haik parrak harrek:

"Han belia jarriya yeu ura iyotzeko!", "Mekaguen, nik e'nekiken motel, nik heaztiya zela uste nin zerbatte".
- Horregatik izango dute izena belia? Soiñungatik igual?

- Krak-krak-krak itten baizun.
- Hoi zea saten yote erdaraz: ariete. Miño euskeraz beti, belia, belia.
- Miño hua ideatu zin baten batek eta ondo funtzionatzen dik.

Ura jarri ber, 'ta ixtoi, saltuk 'ta jarri ber zin... miño... Guria jarrik bauk urtia franko.
- Asko, asko.
- Oaindik (...) zea hua. Zea calle treinta y uno de agosto, Parte Zarretikan.

'Ta kolokatzen zea aittu yun Gallastegi, Luzio. Luzio aittu yun hua jartzen.
- Ez hua Ergoiengo zeak jarri zin, Artolak. Ximonenekuk.
- Miño Luzio ibilli izandu yun, Luzio 're, problemak izandu ziteken,

hasi berriya hartan e'yun ondo ibiltzen 'ta Luzio 're hara ailletu izandu 'uk, nekin jonta gaiñea.
- Ximonenekua, Ximonenekua behintzat bai hor.
- Ximonenekua 'ta behintzat aittu ttun hor tokiyak (...) saltuk ematen

eta Ximonenekuk aittu ttun. 'Ta ondo jarriya yeu guk belia.