1. Hasiera

Zinema

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

-'Ta zu gotzen al za, oaiñ hola dotorez ai gala 'ta, Sara Montiel torri zela pelikula grabatzea?
- E?
- Zu gotzen al za Sara Montiel...
- A bai, Sara Montiel?
- Gotzen al za?
- Itxetik kusi 'ta!
- Karo, plazan!
- Ni plazan bainitzan! 'Ta aurrekaldin nun 'ta!
- Metro gutxira ikusko zenun ordun!
- Aleiya! Balkoiya lepoaiño betian ekittu nun! Jendez dena betia! Izautzen zen guziya, denak ne etxea! Hua ikustea! Sara Montiel!
- Gotzen za nola izan zen?
- Akortu? Primeran akortu! Primeran!
- Ze in zuten? Prozesiyua 'o...
- Harrek? Teatrua! Teatrua in zun, teatrua! Eta bestia zeiñ zun harrek bekin?
Oiyartzungu zun 'ta! Barberuna! Bai, barberuana! Nola... Bai...! Akortzen, akortzen ez zaztela! Oaiñik hemen da 'ta! Jabier du izena gaiña!
- Bai!
- Hori!
- Hoi ate al zen bekin?
- Bai! Sara Montielekin!
- Ordun beai galdetu ber 'yogu!
- Bai! Biyek ate zin!
- Gurutze Berrin iondu 'men zen.
- Bai ,baita 're, baita 're. Baita 're.
- Oso guapa izango zen!
- Uaiñik atetzen da, e!
- Bai. Biño... Bueno!
- Oaiñ kambiatua milla gauzetan!
- Karo! Biño harrek...
- Harren arpeiya, harren arpeiya... Biño ordun!
- Rebuelo erra izango zen!
- E?
- Rebuelo erra iongo zen hemen!
- Plaza bat eondu zen! Lepoaiño betia! Denak hua ikustea! Denak hua ikustea! 'Ta oaiñ askotan kusi izan dutenin saten dut: "horrek zembat arpei 'te 'ttu! Ordutik honea!"
- Bai.
- Bua...!
- Joe, hua 're!
- Uaiñ urte asko 'ttu harrek 'e!
- Bai...!
- Ordun gaztia zen.
- Harrek gaiña ez du meritoik! Hua operatu 'ta dena in da!
- Ba, horrek arpeiya dena berrittu du!
- Bai...!
- Dena. Dena bai.
- Diruk harrek 'e!
- Asike akortzen za!
- Bai. Bo, ni ez naz gotzen, nik ikusi nun pelikula!
- A! Pelikula ikusi zenun!
- Itxian pelikula ikusi genun, 'ta ordun san ziten: "ikusi pelikula Oiyartzun atetzen da 'ta".
- Bai, bai, bai. Oiyartzungo plaza erki jitu zun harrek. Erki jitu zun! Oi...! Yalokreo!
- 'Ta bestela, zinia bai al zen Oiyartzunen?
- Zinia bazen. Don Jose apaiza, bakizu, Bergaretxe?
- Bai.
- Harrek itten zuna! Harrek botzen zun.
- Hara.
- Kontsejun. Zinia botzen zun harrek jaitan, tarteka. Beti ez, e! Biño tarteka botzen zun zinia. 'Ta joten zen jende asko, bai.
- Zu joten ziñan?
- Bai, behiñ 'o behiñ. Gutxitan jon nitzan. Gutxitan. Biño behiñ 'o behiñ jon nitzan. Biño zinia botzen zun.
Nor Zubialde Olaskoaga, Kaxilda
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-014
Pasartea 0:41:00 - 0:44:30 (3' 30'')
Laburpena

Sara Montiel espainiar aktoreak pelikula bat grabatu zuen Oiartzunen. Jende askok gogoratzen du gertakizun hau. Kaxildak ere oso gogoan du: plazan bizi ziren eta beren etxeko balkoia leporaino bete zen filmaketa ikusteko. Oiartzunen zinema egon zen; Don Jose Bergaretxe apaizak jartzen zituen pelikulak Kontsejun.
admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

Nor Zubialde Olaskoaga, Kaxilda
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-014
Pasartea 0:39:20 - 0:41:00 (1' 40'')
Laburpena Ilea etxean mozten zioten elkarri. Orduan ez zegoen ile-apaindegirik. Batzuk makillatzen ziren.

Arropa egin edo konpondu. Erosi batere ez

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

- Zaten zen euna estrenatzeko. Xanisteanetako 'ta, ui...! Jesus! Bai, izaten ez 'te zun jendik kuidadua! Bai, yalokreo!
- 'Ta batzuk eosiyak, bestik iñak...
- Dena.
- Beste batzuk arreglatuk 'e igual.
- Bai, arreglatu 're bai, bai. Bat biño gehiyo baia arreglatuk! Jesus...!
Zembat, zembat etorri: "honek bai 'te du arregloik?" 'Ta "bai, hau dena eskatu 'zazu, atzea dena plantxatu 'ta ekarri 'ta arreglatuko dugu ederki, berriya bezela!" 'Ta halaxe itten genun.
- Soiñak zinak, gonak eta...
- Bai, bai. Soiña 'o trajia, igual. Zembat traje buelta eman 'e! 'Ta atzea berri-berriya geldittu. Berri-berriyak!
- Diroik ez berriya eosteko!
- Hoi ba! Jendiak, jendik bazekiyen gaiña, e! Arreglatzen zela ongi. Askok saten zuten: "bai, arreglatuko 'zute!" Saten geniyon: "segun nola don beste ayekatik" Eta "Beitu beitu nola don!" "A! bueno, eskatu zuek, plantxa-plantxa iñ, 'ta ekarri! Eta moldatuko dugu."
- Tokatuko zen, Kaxilda, buelta man 'ta lendikan buelta mana igual.
- Bai.
- Hirugarren buelta igual?
- E?
- Hirugarren buelta igual batzutan!
- Bai, batzutan bai aleiya! Batzutan bai, batzutan bai.
- Erki gastatuk, e!
- Bai aleiya.
- 'Ta nolakuk izaten zin, soiñekuk 'ta nolakuk izaten zin? Nola jazten zin, ziñazten...
- Soiñekuk? Askotan izaten zin lixuk, 'ta bestetan erdiño hola liso, biño hemendik betti tableatuk.
- A...!
- Tablakin. Eta ederki gelditzen zin. 'Ta bestetan osoik goitik betti. Joskurakin forma mana, 'ta forma harrekin buelua mana, ongi gelditzen zin.
- Hoi da.
- Bai, bai, bai, bai.
- Eta kolorik eta, hola kolore biziyak eta bazin, 'o nahiko illunak?
- Rayatuk 'e bazin, lisuk 'e bazin telak. Denetik bazin. Bazin telak denetik!
- Denetik!
- Bai, bai, bai.
- Eta buelo asko 'ta zin? 'O ez? Bueluk eta geo torri zin?
- Buelo askokin itteko, tabla askokin iñ ber zen, 'ta tela asko ber izaten zen.
- Ai...! Karo!
- 'Ta horrengatik, beitzen zun jendik pixka 't hoi. Bueluna.
Tela asko ber baizen tablak itteko. Bazin, e! Itten genittun aurrekaldia bakarra tablakin, 'ta ordun atzin liso.
- Bai.
- Haik 'e polittak gelditzen zin. 'Ta bestetan, berriz, atzin 'ta aurrin tablakin oso ederki.
- Bai, biño tela ber!
- Tela ber buelua mateko tela ber.
- Ordun izango zen, ordun 'ta buelo gehiyo zakanak, seiñalke...
- Bai, seiñalke... Seiñalke bazula dirua, gehiyo kartzeko. Hoi ba!
- Eta geo illia 'ta nola iamaten zen? Oaiñ biño...
Nor Zubialde Olaskoaga, Kaxilda
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-014
Pasartea 0:36:15 - 0:39:20 (3' 05'')
Laburpena Xanistebanetan arropa berria estreinatzen zen. Berria egiten zen, baina konpondu asko egiten zen. Trajeari buelta eman ere bai askotan. Soinekoak nolakoak ziren. Tablak aurrean bakarrik egiten ziren, buelta guztian egiteko oihal asko behar baitzen.
admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

Nor Zubialde Olaskoaga, Kaxilda
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-014
Pasartea 0:33:50 - 0:36:15 (2' 25'')
Laburpena Nola janzten ziren. Orain baino arropa gutxiago izaten zituzten. Txanpañen zortzi lagun aritzen ziren josten, kanporako.

Jaunartzea ospatzen

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

- Boda 'ro itten bazen dena itxian.
- Dena, dena itxian. Kumuniyua 'ta hoi denak itxian, itxian.
- 'Ta bankete haundiyak itte al zin? Zu gotzen al za?
- E?
- Kumuniyuk 'o bodak 'o zerbatte...
- Bai, akortzen naz. Irundik izeba 'ta, josaba 'ta denak torri zin ne komuniyoa!
- Itxea?
- Itxea bai, itxea. Biño izebak eta bazkaiya ederki jarriya zuten. Ben heaztiyak bazittuzten itxian 'ta, iña bazkaiya. Ben gustora 'ta denak erki bazkaldu genun.
- 'Ta zuen garaiyan bi kumuniyo al zin?
- Bai...! Bai, bai. Kumuniyo ttikiya, 'ta kumuniyo haundiya. Bi zin.
- Zembat urtekin izaten zin haik?
- Zazpi urtetan ttikiya, 'ta geo hamarretan haundiya.
- 'Ta gehiyena zelebratzen zena zein zen?
- Ttikiya ez genun hala zelebratzen, ez. Gosai pixka 't difentixiaua,
txokolatia 'ro hola itten zuten kafesnia berrin, 'ta gailleta batzukin 'o hola, biño gaiñekun ez. Ez.
- Geo bai.
- Haundiya bai, haundiya bai. Haundiya bai. Haundiya itten zen, padrinuk eta launan bat 'o beste, 'ro... Juntatzen giñan mordoxka.
- Zein zenittun zuk atautxiya 'ta amautxiya 'ta? Zein zenittun? Gotzen za?
- Bai. Nik Irungu, Irungu, Irunguk nittun, amautxiya Irunen bizi zen, 'ta atautxiya Prantziyan.
- A bai, e?
- 'Ta torri zen hala 're hura 're. Bai, torri zen, torri zen.
Hura torri zen be andrikin kumuniyoa. Bino kumuniyo ttikiyan ez.
- Eta oaiñ itten din bezela, erregaluk 'ta itte al zin?
- Bai, nei karri 'izkiten galtzerdiyak, zapatillak, 'ta gonagorantxa bat 'ta karri 'izkiten.
- Ze karri zizuten?
- Gonagorantxa.
- Zer da gonagorantxa?
- Azpikua.
- Zea, kombinaziyua 'ro?
- Bai!
- Soiñan azpitik iamatekua?
- Bai, bai, bai. Beti beti iamaten dugu. Galtzakin ez, biño beti honekin, beti honekin, beti. Sekula ez ga gabe ibilli.
- Bai, oaiñ ez da ibiltzen, biño zuen erarekuk bai denak.
- Bai! Bai, bai.
Nor Zubialde Olaskoaga, Kaxilda
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-014
Pasartea 0:31:30 - 0:33:50 (2' 20'')
Laburpena Ospakizunetako otorduak etxean egiten ziren. Bi jaunartze egiten ziren: txikia eta handia. Handia gehiago ospatzen zen.

Otorduak

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

- Oaiñ bezela bi platerka 'ta izaten al zin?
- Potajia nahi genu guziya. Potajia nahi genun guziya izaten genun, 'ta jakiya, berriz, bagenun kostumbria... Izaten zen, zea, zerrikiya itten zuten,
txerrikiya 'ta hua iltzian eosiya potajikin jakittako, 'ta potajiy hura jan, 'ta jakiy hura jan 'ta listo!
- Karo!
- Gazta pixka 't ondotik, 'ta igual talukin, igual ogiyakin, ogi pixka 'tekin.
Hura jan 'ta listo. 'Ta arratsin, berriz, jenealin tortilla! Oilluk bagenittun, arrautzak bazin, itxian bazin arrautzak, eta tortilla patatakin, 'o bakaillukin, 'o... Bakaillua izaten genun!
- A...!
- Pasaitikan eamaten zuten. Ez dakit zeiñek eamaten zun, norbattek eamaten zun. Gizon bat joten zen, kaja haundi batekin, bakaillu saltzea.
- Arraiketaiya 'ro?
- E?
- Arraiketaiya ordun!
- Arraiketaiya, bai! Bakaillua eamaten zuna.
- Ergoineiño jote al zen?
- Bai, joten zen! 'Ta eamaten ziun 'ta. Harrekin batzutan tortilla arratsin 'ta bestetan arrautza 'ta patata. 'Ta bestetan bakaillukin, halaxe.
Biño, arrautza asko jaten genun, itxian bai baizen hegaztiya 'ta! Jaitan jenealin oillaskua 'ro oillua.
- A!
- Hura bai. Hura eosita, batzutan saltsan jarriya, bestetan tomatikin, ale!
- Eta postrik 'o? Gozo kontuk eta?
- Sagarra 'ro, udaria 'ro, intxaurrak. Intxaurrak asko!
Ez dakit nondik atetzen zin intxaurrak, intxaurrak bazen beti!
- 'Ta gaztaiña 're bai!
- Gaztaiña 're bai. Gaztaiñ eosiya jaten genun asko! Asko! Eosiya!
- Eta eateko?
- Eateko... Pitarra.
- Pitarra. Saardua 'o pitarra.
- Bai. Pitarra, pitarra. Kupela bat itten zen, 'ta hura, pitarra.
- Zuek bazenittuzten saastiyak?
- E?
- Saastiyak bazenittuzten? Saarra bazenuten zuek?
- Ez, ez. Ekarri itten zuten. Ekarri itten zuten sagarra, guk ez genun. Ez, ez, tolaria bazen, han aurreo, beste itxe batin. Nola zun izena itxi harrek?
Tolari hartan itten zuten saardua, 'ta geo pitarra itten zutena, 'ta hura itxea karri 'ta kupelin jarri... Kupela bagenun, 'ta geo handik eran, 'ta listo.
- Eta...
- Ardua, jesus...! Milagroz! Ekusten bagenun... Noizpatte! Gaiñekun... Pitarra, pitarra.
- Eta kampun jatik eta, oaiñ itten din bezela, len ez!
- Keba! Ez! Kampoa jatea 'ta hola? Behiñ ez, keba! Ez, ez, ez.
- 'Ta zerbatte, kumuniyo 'ro, boda 'ro itten bazen...
Nor Zubialde Olaskoaga, Kaxilda
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-014
Pasartea 0:28:30 - 0:31:30 (3' 00'')
Laburpena Otorduak: potajea nahi zen guztia izaten zuten; jakia, askotan, zerrikia, eltzean egosita. Arratsean, gehienetan, patata edo bakailao tortilla. Jaietan, normalean, oilaskoa edo oiloa jaten zen. Edateko, pitarra.

Zuloagaerrota

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

Nor Zubialde Olaskoaga, Kaxilda
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-014
Pasartea 0:27:20 - 0:28:30 (1' 10'')
Laburpena

Zuloagaerrota martxan ezagutu zuen. Artoa eraman eta irina bertan egiten zuten. Lesakatik ere etortzen ziren errota honetara. Kaxildaren etxean ogia egiten zuten labean.

Garbitasuna

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

- Zea, garbittu 'ta nola itten ziñazten?
- Garbittu 'ta?
- Ze itxian dutxik 'ta ez zen izango!
- Itxian ez! Ez...! Kampun garbitzen giñan! 'Ta eamaten genun toailla beti. Beti toaillak eamaten genittun guekin.
- Erreka?
- E? Bai, erreka. Errekan garbittu, ibaiya zen itxian bazterrin, ibai ederra 'ta ura ona! Garbitzen giñan, sekatu, arropa garbiya jantzi, denak eamaten genittun boltsa batin arropa garbiyak, soiñekuk kendu, garbi-garbi iñ, jantzi eta bestik boltsan sartu, eta hala!
Nahi bazuten amak eta garbittu, nahi zutenakin, hor kompon!
- Zuek ya garbi!
- Gu ya jantziyak!
- Biño, neska bakarrak jongo ziñazten? Denak kambitzen baziñazten, neska bakarrik jongo ziñazten! 'O...
- A, bai! Neskak bakarra! Ez, gizasmik ez zin joten, neska bakarrak!
Gizasmik zuten Errotako presan!
- A...! Toki difentin!
- Bai...!
- Eske bestela erropa kendu 'ta itten bazenittuzten...
- Guk genun gue itxian bazterrin ibaiya, eta Errotako onduan zen presa haundiya! 'Ta han itten zin ira itten ibilli, berak, mutillak eta dena itten zin,
eta geo han bazen beste kaxota baten gisa, 'ta kaxota hartan kambitzen zin, garbitzen zinin jazten zin, 'ta haik 'e arropak poltsan sartu, guk berriz geriak genak... Halaxe partitzen genun, biño elkar aparte. Errota por ejemplo...
Hemendik bikaiyun itxetik urrutiyo! 'Ta gu, berriz, hemen bezela. (Elkarrizketa Zahar Egoitzan egina da).
- Bai.
- Halaxe moldatzen giñan.
- Eta zuek igeri ez ziñazten ibiltzen?
- Gu, bai, bai. Gen irriyun, gen irriyun, gen irriyun. Gen irriyua ibaiy haundiya baizen! Zubiyan azpitik aixuo pasatzen zen aixa!
- Karo. Gaiña, oaiñ ez do, biño len iongo zen Errotan kanala 'ro zerbatte, ez?
- Bai ba, bai, bai, bai, bai, bai.
- 'Ta geo presa zakan harrek.
- Bai ba, geo presa zelako. Presa zelako.
- Eta neguan 're... Neguan ez ziñazten errekan garbittuko?
- Neguan zea, Aierdiko itxian. Maurixi 'ta Jakoba 'ta...
Hoik bizi zin itxian sukaldin sua bajua erra zuten, 'ta han su erra itten zuten, denak su bazterrin hantxe!
- Garbittu!
- E? Garbittuta joten giñanin, hotzak 'o berotu nahi genunin, denak hara jon 'ta han eon.
- Biño neguan 'e errekan garbitzen ziñazten?
- E?
- Neguan 're errekan garbitzen ziñazten?
- Ez, ez! Han, han. Han bai baizuten zea bat, iña, ura beruantzat!
- A!
- Bai! Arront ongi zakaten itxia. Oso ederki!
- 'Ta zer zakaten, baiñera antzeko zerbatte, 'hola? 'O...
- Baiñera ez, (kuela) baten gisa, zea baten gisa, baiñera ez zen.
Nola zementukin itten da, hola redondo....
- Bai,
- Hala iña, 'ta ura jarriya. Eta berua. Sukaldeko suko zeakin, ur hura berotzen zen.
- Hara!
- Eta han zeatzen giñan.
- Toki gutxitan izango zen hola prepatua?
- Ez, ez. Primeran zon, erki!
- Bai.
- Ya sukaldia biño haundiyo zen tokiya, eta hura zuten aparte hartako jarriya.
'Ta han itten genun hura, 'ta saten geniyoten. "biño zueri ze enredo maten in zuten?" ta " Gui enredoik batez, zuek ongi ibilli bai, 'ta kitto!" Saten ziuten beti. Mauxirik eta Jakobak eta. Akortuko za Maurixi 'ta...
- Ez.
- Ez?
- Ez. Ez nittun izautu nik haik.
- Ez, e!
- Ne anaiyak eta bai, biño nik ya ez...
Nor Zubialde Olaskoaga, Kaxilda
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-014
Pasartea 0:22:30 - 0:26:20 (3' 50'')
Laburpena Garbitu, errekan garbitzen ziren. Neskak, Txanpañe atzeko ibaian, eta, mutilak, Zuloagaerrotako presan. Etxetxo bat ere bazuten arropa aldatzeko. Neguan Aierdin garbitzen ziren; ur beroarentzako tokia egina zuten eta hantxe garbitu eta sukaldeko beheko suaren bazterrera joaten ziren hoztu gabe lehortzeko.

Uretan

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

- Txampaiñe ingurukuk ordun, Bitorrenguk 'ta Bordaikuk 'ta hoi denak 'ta Pautxiki... Ordun denak...
- Bai.
- Auzoko guziyak?
- Ez, gu hiru auzo! Errotakuk, gu, Bordaikuk hiruak seuru! Gotti batzutan Bordaiño jonta, bestetan gue itxea torrita. Txampaiñea torrita.
Aierdi 're eskola ondu horta torrita, bestela, gotti jonta. Eta beste batin bagenun Zulatxipin itturriya. Ederra! Eta ura fresko freskua eoten zen, 'ta bero baldin bazon, jon 'ta genun kostumbria, han, zea zen, zea bat, e...
- Aska bat?
- Aska haundi bat! 'Ta han sartu 'ta ibiltzia. Haimbeste balde, haimbeste ur izaki ingurun 'ta haraiño jon ber!
- Erreka onduan!
- Han, ura frexkuo zela 'ta hara jonak! 'Ta itxian bazterrin ibaiya! 'Ta gen soin zarrak jantzi, apartak jantzi 'ta putzun han biltzen giñan denak! Eta hala 're batzutan:
"Oi! hau epela 'uk! Guazen Zulatxipiko itturrira!" Zulatxipiko itturrira denak!
- Udako bero berua!
- Udako bero berua! Primeran ibiltzen giñan.
- Karo.
- Primeran! Eta gue jostaketak denak hoixek zin. Holaxe.
- Eta uretan, zea...
Nor Zubialde Olaskoaga, Kaxilda
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-014
Pasartea 0:21:00 - 0:22:30 (1' 30'')
Laburpena

Kaxilda Ergoiengo Txanpañekoa da eta inguruko etxeetako haurrak biltzen ziren jostatzeko. Zulatxipiko askan sartuta ibiltzen ziren, iturriko ura errekakoa baino freskoagoa izaki. Soin zaharrak eta alpargatak jantzi eta errekan ibiltzen ziren.