- 'Ta josten ikasi 're bai, biño kontu pilla erra 're ibilliko zenuten?

- Jesus! Jugada errak bat bestiri. Bueno! Bai orduko, orduko urtetan 'e aurrea 'ta... Bai, itten genizkian zirikaldi batzuk. Itten genizkan alkarri, bai. Bai, biño bueltan entzun 'e bai erra! Silla bajuk nahi izaten genittun josten aitzeko...

- Zer zen belaunan gaiñin aitzetik?
- Bai. Eta zea, Joxepak mozten zigun arropak, genealin izaten zun Joxepak enkarguz. Beak hartzen zittun lanak eta geo guk harrei lana iñez ikasten genun josten.

Itxekua baldin bagenun zerbatte 're bai, biñon generalin beria. Eta silla bajuk nahi izaten genittun 'ta batzuk bajuok zin 'ta bestik altuo. Biño Joxepa beak zun bajo bajua. Eta beti Joxepa noiz Donostira erosketak ittea, metroka kartzen zittun telak eta, eta geo klaro,

orduko rebajak eta hasiyak zin, eta hoi asko aprobetxatzen zun eta guri 're abisatzen zigun zerbatte in ber baldin bagenun, bai, erosi ber baldin bagenun, ze garaitan eongo zen 'ta beakin jon 'ta itteko 'ta... 'Ta behintzat Joxepa bea askotan joten zen.

Eta holoko arrasalde bat tokatu zen, Joxepa jon ber zun.. Jon zen arrasaldia 'ta, beti neskatako batek harren silla hura desio izaten zun eta bazekiyen harrek goizuo tortzen 'e, baldin bazekiyen Joxepa noiz Donostira jongo zen silla hartan jartzeko.

Eta goiz batin hor hautsi zaiyo Joxepai silla hori eta Antonenea jon 'ta erosi du berriya, eta nik... Hautsiya hautsi 'ta beri hala utziya zakan Joxepak, biñon nik ze in nun, berriz montatu eta han utzi dut ixkiñ batin silla hoi. 'Ta neska hoi sartu zen 'ta, "Ui Joxepa, silla berriya 'ta.

Ui 'ta lengua zertik utzi 'zu?" "Ui, zuri asko gustatzen zattu 'ta zuetzako" nik erantzun niyon neska horrei. 'Ta golpin hor exeitzen da! Joxepa silla zar hartan. Desarmatu zen silla 'ta bai neska haserretu! Eta hasi giñan mikoka alkarrei, batek bat 'ta bestik bestia 'ta...

San ziyon: "Zu lasai, zuk honekin 'ttuzun bentajak battuzu 'ta! Gaur 'o bihar ezkontzen zaztenin eta gizona biño len ohiyea joten baldin bazazte, zuri ikusko zattu ohiyin zaudela, biñon Maixuxei han don ikusteko eskua pasa berko du ohiyin!" 'Ta neska kontentu!

Algara pilla bat in zun 'ta pakia in zun Joxepak! Biñon bai, ongi pasatzen genun. Biñon josten ikasi 're bai, e? Joxepakin ibillitakuk josten ikasita geldittu giñan, bai.
- 'Ta zembat biltzen ziñazten hor?

- Ba neguan biltzen giñan... Neguan biltzen giñan... E... Hamahiru bat 'o. Bai. Udaran gutxixio... Beno, udaran zein joten giñan? Gutxiyo. Biñon zea, posible baldin bagenun joten giñan.

- 'Ta josten zu... Oiyartzunen tokiyak izango zin, ez?
- Bai. Oiyartzunen jostundiyak bazin, Oillokinekua, Joxepa Ambruzio, e... Geo Zulutxikiko taberna horren goiyan... Aber... Ez nau hoiken apellidua akortzen, biño, behintzat hor 'e bazin,

bi ahizpa zin. Anaiya apaiza Imanol. Ez nau apellidua akortzen. Hoik 'e bai, hoik 'e jostundi ona eukitzen zuten. Eta geo apaiz horren arrebak biño lenotikan Lino taberna bea zutenak béak, Amerikanak saten geniyonak. Geo Ameriketara jon zin haik.

Izandu zin Ameriketan 'ta torri in zin. Hoik ne aman garaiyin 'ta zuten jostundiya. Merzedes 'ta Juanita. Eta geo honea torri zin eta berriz urte batzutan hemen eondu zin eta bueltatu zin berriz Ameriketa. Hoi ne aman garaikuk. Eta ne garaituk, berriz, hoi, Aldaiya,

apaiza Aldaiyan arrebak. Hoik, Oillokinekuk, Joxepa Ambruzio eta gehiyo 're bai. Uan momentun hontan akortzen nazena.
- Joxepa Ambruzio non aitzen zen?

- Hori beko plazan, posta zarrin. Eta gu hara joten giñan eta guk 'e ikasi genun, beno, nekin jon zinak 'e ikasi genun. Defenditzeko gaiña 'ta zerbatte itteko gaiña. Eta geo Joxepak josten eakutsi zigun eta geo ni kortia ittea Errentira jon nitzan. Goiko kalea, han in nun kortia.

- Han ya ze ikasten zen patroiyak iñ 'ta ya...
- Bai. Patroiyak iñ telak mozteko. Eta josi 're bai. Josi 're itten genun, biño ni nola josten lenotikan josten ikasiya nitzan, han kortia bakarra ikasi nun. Bai. Korte Paris 'o saten zena...

Eta geo ikasten genunin, emanten ziguten diploma eta liburu bat oparitzen ziguten patroiyakin `ta, eta ni harrek patroiya ittetikan asko baliatu nitzan. Eta oandikan ez da urte asko nik libru haik bota 'ttutela.

- 'O be izeba osabantzako 'o ahal baldin bazun gehiyo, josten aitzen zen. Bai. Nik akordatzen naz, Bordaxarren... Pentsa 'zu nola bizi genittun urti haik... Bordaxarren andre bat izautu nun nik bost seme-alaba eta baratzia zun, bost seme-alaba hazitzen ai zen,

baratzeko lanak itten zittun, baratzia haundiya zun eta hala 're biziko baldin bazin, famili kompletua zen, gizona 're bazun, gizonak lana itten ziyon. Biñon hala 're biziko baldin bazen beste senar-emazte batzuri kuartua alkilatua zun harrek. Eta harrek bezela askok. Bai.

'Ta hemen kampotikan jendia bizitzea torri zenin Learrea 'ta horrea... Learren frailik zin. Eta geo frailinetikan zea erosi zutenin horko lurrak eta itxiak eta erosi zinin 'ta, ordun kampoko jendia asko sartu zen, kastillanua holokua, 'ta frailik bodegak zittuten lekutan 'ta,

itxe bizitzak iñ zittuten. Eta han 'e bi 'ta hiru famili bizitzen zin. Hori, kuarto bat bizitzeko eta sukalde bat denantzako. Deretxo kozina saten zen. Bai. Eta len nik hasieran 'o aipatu zattut zuri, esnia 'ta berdura 'ta eamanta txerri jana kartzen genula, biño askoikan ez.

Ni ibilli nitzan dembo pixka batin, hillaete batzutan osabari launtzen Donostira esniakin. Eta Trintxerpen hasitzen giñan eta Alta MiraKruzen bukatzen genun. Eta Trintxerpen ez genun biltzen txerri janikan. 'Ta geo Trintxerpetikan joten giñan Herrerara.

Trenan estaziyuan zubiyan azpitik pasa eta gainkaldin zozten kasas baratas 'o saten zittutenak. Itxe... Pareta grisako batzuk leiyo urdiñakin. Hasiyeran denak berdiñak iruitzen zin. Igual esnia ematea bi aldiz itxe batea joten nitzan. Denak igual-igualak! Eta han 'e ez.

Han 'e ez genun biltzen. Eta geo Herreran hartzen genun trambi txuriya, oandikan Herreraiño tortzen zen, lengo, aurreko urtetatikan... Bai, urtiak atzegotikan Errentiño tortzen zen, Iztietaiño tortzen zen trena txuriya ya... Bai, ni ai naz esaten berrogeita hamasei hamazazpiko

kontuk 'o hola. 'Ta ordun tortzen zen Herreraiño. 'Ta trena txuriy hora hartzen genun eta utzitzen zigun Ategorrietan. Zubi aurreko tabernako estaziyun. Eta ya handikan Ategorrietako hortan, hor bai, hor biltzen genun Txerri jana, biño Trintxerpen 'ta Herreran ez.

Hor ez zen txerri janikan.
- Hala 're izango zin kampun itxura dotoria 'ta maten zutenak, biño geo itxetan...
- Bai.

- Hoi zuek aski erki ikusko zenuten?
- Oan biño gehiyo. Oan biño gehiyo zen jendia janari kentzen ziyotenak janzteko. Bai.

- Ordun karo, nola dendik 'ta ez zen, erropa normala iya-iya emakume gehinak josten hastia, ez?

- Bai, bai, bai, bai. Ordun gehiyenak... Gehiyenak... E... Josten bagenekiun. Uan... Bitu, aixa enteintzeko moun esango zattut. Oan eskola bukatu eta karneta atetzea joten den bezela gaztia, ordun eskola joten bagiñan... Bueno gu ya gehiyo jon giñan, biño eskola joten ez baldin

bazen, 'o ez bazen josten ikastea. Josten ikastea, kozinan ikastea eta askotan kozinan ikastetikan neskame. Eta jostundiyak asko zin eta josten ez genekiunak gutxi. Eta geo 're...

Geo 're ezkondu, zea... Andria eta familiya hazitzen ai zelikan josten baldin bazekiyen, aunkesea itxekuntzako, beno, be familintzako, be senirintzako 'o be izeba osabantzako...

- Bota. Bota larruzkua. Eta batzuk azpiyan iltziakin, bestik iltzeik gabe, biñon bota beltza gehiyena, marroiya 're bai, biñon zea, bota. Eta kaletarra 'ta baserritarra txaketa. Eliza 'ro kalea 'ro zerbattea jon ber baldin bazuten txaketa. Eta lenokuk, berriz, attonak eta,

gue attonak eta hoik, berriz, blusa. Blusa. Geo 're, ne garaiyin 'e blusa... Feira tortzen zen personak eta oandikan bastante blusa ikusten zen, biño gutxiyo. Eta nomattea joteko erabat txaketa. Noizpattekuk, igual ez ziyoten eskumuturrea 're ailletuko, noizpatte ongi zittutenak,

biñon txaketa behintzat.
- Buelta man 're bai, ez?
- E?

- Eskatu 'ta buelta man.
- Bai.
- 'Ta galtzak 'ta? Zer zin oain bezela galtza urdiñak al zin?

- Galtza urdiña. Galtza urdiña baserriko 'ta, 'ta geo ya zea, trajia. Txaketa 'ta galtza diferentia biñon, trajia gehiyo. Illuna, grisa 'o beltza eta paiñozkua.
- 'Ta traje bakarra.

- Bai. Hoixe. Len san zattuten bezela, emakumik 'e ezkontzako zea, ezkontzako soiñakin asko 'ta asko enterratzen 'men zin eta gizasemia 're igual. Eta semik zerbatte kompromisua baldin bazun, eta beak trajeik ez, attan trajikin igual. Bai. Ni akordatzen naz arropa astian egun bat 'o

bi izaten genun arropa garbitzeko. Ordun erabat garbitzen zunun. Eta egun batzuk jon zin eudiya 'ta arropikan ez zen sekatzen, eta nik ez nun jazteko bragikan. Eta bragak suan onduan sekatu ziten bittarte ni izeban besotikan ez nitzan jetxi. Bai, iruitzen...

Hoi da, nik bragak falta nittun 'ta gaizki sentizen nitzan! Hoi da esplikaziyua! Bai.
- Erki, izeban besutan!

- Bai.
- Jo!

- Eta geo hola zira 'o aterkiya 'o nola izaten zen?
- Bai. Nik zira... Aterkiya. Aterkiya 'ta zea, gizasemik blusa. Blusa telazkua zen, biño harrekin estaltzen zin. Eta guk, berriz, aterkiya. Kierra asko izaten zin kierra luxe-luxiakin,

bate zeikan gabe, bueltikan gabe. Izandu zen, moda hoi 're izautu nun nik. Eta geo hasi zin zira trasparente batzuk pixiklasak esaten geniyon. Trasparente batzuk bai, eta oso kalidade txarrekuk zin, biñon be gorro 'ta guzi izaten zin. Beno, ez... Kaputxa ez, txanoik ez, zapela.

Eta auro hautsitzen zin, biñon bueno, behintzat, guk haik bagenittun, biñon guen amak eta, gue amak eta ez.
- Zakua...

- Zakuk bai. Ni neone 're bai, e? Baserriyan lana itteko 'ta han inguroa jon bertako 'ta... Esniak eamateko 're, klaro! Esniak eskutik zintzilik eamaten genittun. Eta hartako 're zakua burutik bera. Biño zakua 're eudiya fuerte itten baldin bazizun, seittun pasa itten zen,

biño aunkesea harren beru hura han zenun. Babes hora han zenun.
- Kao 'ta polainak 'ta holokoik ez.

- Polainak eta ya geo bai. Bai. Biñon oso gorrak eta txarrak hankako. Gorrak. Biñon, behintzat polainak geo hasi zin.
- Eta gizasemik gehiyenak zapela ibiltzen zuten?

- Zapela. Zapela, erabat zapela. Gazte 'ta... Zar 'ta gazte...

- A ez, hoi ez!
- 'Ta izate al zen oain izaten den bezela gustoa jantzi 'ta igual erropa bat garaiy hartan atrebittua zena, 'ta itxian uzten ez 'ta... Kampoa jon 'ta jantzi 'ro... Hola

- Bai.
- Gordian 'ta ibiltzen al ziñazten?
- Bai, bai, bai. Bai, bai, bai. Ni haumbeste ez, biñon ni akordatzen naz ne izeba gaztinai in

zizkaten zapata erekiyak, zandale batzuk takoiyakin. Lembizitakuk izango zin, eta errealo in zizkaten. Eta ez ziyoten jazten utzitzen, 'ta harrek itten zun beri haik hartu eskuan eta zea, jon itxetikan pixka 't urrutiyo, 'ta jantzi, 'ta haikin ibiltzen zen, 'ta berriz eskuan hartu eta berriz

armaiyoa. Ni ez naz akordatzen harrek iñoiz zapata haik nomattea joteko jantzi zittunikan. 'Ta alpargata. Ordun alpargata eta albarka. 'Ta ni akortzen naz amona erabat hankutsik ibiltzen zen. 'Ta harrek ohittura haundiya zun goizin goiz jeiki, eta zea baratzin ezer ez bazun

in berrikan 'e, baratzin ondoko muntun, belarretan, oiñez ibiltzen zen hura intza fresku hartan. Bai. Eta ama 'ta izebak eta 're bai. Haik 'e belarratata joten zinin, izebak eta 're hankutsikan. bai. Eta haik badakite nomattea jon alpargatakin, 'ta eudiya hasi 'ta

alpargatak lepotik zintzilik eta beák hankutsik tortzen.
- Ez hondatzetik.
- Bai. Bai, bai, bai. 'Ta albarka, 'ta albarka baju hoi. Eta hoik arrontin hotzak.

Hankatako hotza da. Geo baita 're ibiltzen genittun albarkan materiala bera, biño zapata gomazkuk. Zapatan itxura zuten, biño dena goma, albarka bezela 'ta haik azpitikan auro zulatzen zin, 'ta ni neone 're ibilli naz, ibilli izandu naz haitakuk xulatu, galtzerdiya xulatu 'ta

hanka larrutukin. Bai.

- Beste bizitzako Maitxok moztu zin.
- Eta ttikitan illia luzia eamaten al zen?
- Bai. Bai. Nik trentzak. Trentzak. Nexkak trentzak. Eta motxuo baldin bagenun, e... Zea... E...

Sahiets batea orraztu 'ta zinta haundi batekin lazua. Eta zinta kuadratua 're urte batzuk izandu genittun, zinta kuadratuk ibiltzen genittula 're. Zuiya 'o rosa 'ro... Eta biñon, gehiyena trentzak.
- Ta muttikuk?

- Muttikuk motxa. Motxa bai. Eta askok zea, burua rapatua 'ta kupetan gaiñin mordoxka 't luzexio. Bai, bai. Orduko motza.
- Eta noiz hasten zen moiñua 'ta itten?

- Moiñua 'ta... Illia luzia baldin bazen, gehiyena moiñua, bai. Eta geo gu ya hasi giñan kardatzen, moiñuk itten, izugarriyan kardaduk iñ 'ta zemat eta altuo... Bai. Eta ne kasun zemat eta zapata takoiy haundiyouok, ordun 'ta gustora.

- Biñon ttikiya ziñalako bakarrik ez, len takoiy asko?
- Takoiya asko ibiltzen zen eta klaro nik ttikiyan komplejua 're eukik nun igual, biñon berez 'e bai. Berez 'e takoiya haundi zalia izandu nitzan beti.

- Saastibarrenetik ez ziñan hokin abituko ba?
- A ez, hoi ez.