Ospakizunak eta beste

Gabonak, Aste Santua, Prozesioak. Ordenak, doktrina, karmelitak, garizuma, Pazkoa, Domusantu, animen eguna, erramu eguna, bezperak, bijilia, barauak, bulak, letaniak, hilarriak, bedeinkapenak, kanposantua, peregrinazioak

Gabon gaua

Transkribapena

Nor Arruabarrena Ansa, Maitxo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-098
Pasartea 0:05:23 - 0:08:52 (3' 29'')
Laburpena Oilarra , zurrukutuna eta gaztain erreak jaten zituzten. Turroirik ez. Gurasoek dantza egiten zuten. Gero gurasoak lotara eta gazteak elkartzen ziren Juanenen, "Desde Cordoba a Sevilla" kantari jolasten ziren berandu arte eta Olentzero kantari ere ateratzen ziren.

Koplariak

Transkribapena

- 'Ta gañekun hortaz aparte eskian gabonetan eskian o' zerbattetan ai ibiltzen al ziñazten? Ba al zenuten urtian hola eun señalatuik? Eskian o' jai itteko 'ro
Han Tornola alleka hartan o' ? nik san ttutenetik aparte etza gotzen hola
- Ibiltzen zin Larraukua 'ta, hillak dia oan denak miño kantai 'ta
Oso poliki kantatzen zuten.
-'Ta noiz itten zuten hoi?
- Hoi zeatan gabonetan 'ta hola
- A eguarritan 'ta?
- Eguarritan
- Alarria hil zen miño kantai erra zen hura ikiarri, koplaiyak esaten ziyoten. Batzuk kopla
Bestik kantatu o'
Bi zea itten zittuzten kanta klase, batek kantatu bestik
- 'Ta bestik koplak
- Koplariyak e' izaten zin behintzat ni hoi akortzen naz koplaiyak nola saten zuten gue itxian
- Urte e' zartan ibiltzen zin gabin
Nor Pagadizabal Artola, Frantxiska
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-086
Pasartea 0:15:50 - 0:17:00 (1' 10'')
Laburpena Eguberrietan eta urte zaharretan eskean ibiltzen ziren koplariak.

Sanjuanak

Transkribapena

- 'Ta Sanjuanetan suakin zerbatte itte al zenuten han Tornola allekan o' suakin o' ?
- Argiyak pixtu behintzat. Hua ne lana izaten zen.
Goiko zea itxian azpiyan hasi 'ta maldan, gue terrenu hoi maldan zinik ordun etzitzaigun iruitzen, han pixtu kandela aurrenekua goiko muturrin,
'ta bestia erdiyan, bestia Portuberri allekan, errota allekan bestia, bestia han bero muturra izaten ganun (...) han beste lau bat kandela jartzen ganittun.Denak bedeinatuk. Prepatuk izaten genittun gen haik.
Geo errota 'ta errotan e' bai ta, han e' artua 'ta illarra izaten baitzen, 'ta dena ber izaten ordun!
Denak aproxten ganun ordun. 'Ta errota jon 'ta han e' itten nun.
- Kandela? hoi zue lana zen
- Genealin bai, 'ta hemen e' oañ hemen enun ingo miño ez dakit ez banun iñ e' ...
Errota oango itxi hortan e' beti urtero jartzen nun nik.
- 'Ta baratzin bezela zelaian 're bai?
- Zalayin bai itten ganun. Hanako Galtzata aldia 'ta denak argi argi hantxe eoten zin!
- Kusiko zin?
- Politta gelditzen da oso hora
- Bai oan ya ez da itten miño
- Oañ e' ingo dia e!
- Guk itxian itten dugu miño toki gutxitan.
- Hemen zean Beinberri 'ta hoitan itten dia hoik pixten ttuzte.
- Bai leku batzutan itten da miño geo 'ta gutxiyo.
- Han Altzibarreko zean lore tartin jartzen nittun.
Usadioyo hoiri behintzat seittu in behintzat
- Bai nik e' balkoiyin jartzen dut, nayoko nuke baratzin miño
- Gio kia 'ta puska banatzen da zea guziyan Altzibar guziya ketan jartzen da
- Miño zuek kandelatik aparte sua 're itten al zenuten?
- Bai, bai
- Sua 're bai
-(...) 'ta harrapatzen zin usai goma zar 'o trapu zar o' denak Portuberrialleka hortan izan zen tokiya 'ta Olatzenen usteut zean karoiyan itten zittuztela.
- 'Ta etxe bakotxak zuena o' juntatu itten ziñazten sua itteko?
- Ez bakotxak gena.
- 'Ta zerbatte kantik o' ba al zen Sanjuantan? Kantatu dotore itten zutenak izan ber zuten bai ordun.
- Bai, San Juan San Juan ba zen kanta
- Bai oan ni enaz akortzen hoinbeste kantatuik hola miño bazela bakit kantak bazila oso polittak
Nor Pagadizabal Artola, Frantxiska
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-086
Pasartea 0:13:00 - 0:15:50 (2' 50'')
Laburpena San Juan sua: suaz gain, baratze eta zelaietan kandela bedeinkatuak jartzen ziren, gau osoan.

Transkribapena

Nor Pagadizabal Artola, Frantxiska
Lehentasuna 3
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-086
Pasartea 0:17:00 - 0:19:55 (2' 55'')
Laburpena Koplari nor ibiltzen zen. Mairu-baratzeak ezagutzen zituzten, baina ez dauka gogoan etxean ezer berezirik aipatu izan zutenik haien gainean.

Corpusa eta kalbarioak

Transkribapena

- Aste Santua 'ta. Korpus eguna...
- Korpus eunin ze itten zen?
- Oan pasa da. Lengo igandin 'o aurrekun zen.
- Eta zerbait bereziya itten da? 'O...
- Prozesiyo ederra itten zen. Bueno kalian! Xabaleko hortan jartzen zuten aldare bat oso politta, oso politta! Dotore jartzen zuten. 'Ta gero hor dago zean, liburu batin oain
ayuntamentuk partittu 'ttun liburu batin prozesiyo... Biño ordutikakua... Jesus! Hoi muestra ttiki bat besteik ez da. Atetzen zittuzten iya, iya belarrak ekartzen zittuzten. Elizan barrenin botzen zuten. Eta gero prozesiyuak jon ber zun zea guztiyan, iya.
Zamak kartzen zittuzten iya, belarra. Bakizu zer den iya?
- Bai, bai. Ni gotzen naz, e? Iya gotzen naz ni.
- Eta hoi botzen zuten eta gero gaintikan kale bakotxeko zeak familiyak, maindirik, hola. Maindire zabalak hor zea... Jaunak pasa ber zun tokiyan. Bajo palio, apaiza bere zeakin, kustodiakin eta prozesiyo politta izaten zen. Biño, pixkan pixkan attu. Geo kotxia zela 'ta
bat zela 'ta ez zela 'ta, pixkan, pixkan attutzen jon da. Oain azkeneko elizan gaiñin barrena itten dute. Biño len oso politta izaten zen. Eta ilusiyo gaitza gaiña denak e! Eta orduko 're bai, arropa berriyak eta zeiñ biño zeiñ dotorio 'ta... Biño...
- Ordun prozesiyua itten zen Korpusin? Aste Santun ez zen itten prozesiyoik?
- Bai! Hombre! Erramo eguna batez 'e! Kalbaiyuk zea, kalin.
- Kalbaiyua... Hoi ze itten zun Urkabea iyo?
- Ez, ez, ez, ez. Kalian, kalian.
- Kalin?
- Jartzen zittuzten gurutziak, egurrak, gurutzik eta estaziyoz estaziyo por toda la calle se hacía. ¿Los calbario? Jesus! Amakin batek bai "bai, nik galtzerdiyak hautsi nittiñen behiñik piñ belauneko jarrita 'ta" mar-mar errak bai.
Nor Sagardia Olano, Maitxo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-032
Pasartea 0:20:10 - 0:22:30 (2' 20'')
Laburpena Corpus egunean prozesio ederra egiten zen Oiartzunen. Kaleak maindire txuria eta ihiarekin estaltzen ziren. Kalbarioak ere egiten ziren.

Aste Santua

Transkribapena

-Aste santuk nola zelebratzen zin len? Bueno zelebratu ro, ze itten zen Aste Santuan?
-Ordun, oan biño seiyoo. Ordun eliza jon 'ta sermoiy errak aittu! Eta demboa galanki pasa 'ta arratsin jenelin.
Illundu, illundu 'ta geo jonta. Bai, oain bezela ez e!
-Illunarrin?
-Illunarrin. Illunarrin, arratsin bukatzen genittun. Geo arratsin itxea.
-Aste santua zelako.
-Aste santua zelako.
-Illunarrin.
-Aste santu hartan.
-Oaiñ 'e itten den bezela. Oiañ 'e asti hau da preparaziyua. Eta preparaziyu hoi itten dute apaizak pues gauzak jarri 'ta zuk kompreinttu in ber. Faltatu bazu 'ro ez zu 'ro.
'Ta harrek ematen zattuzte absoluziyua'Ta yasta.
-'Ta zui beti man zattuzte absoluziyua?
-Oaiñ arte eman diute! Oaiñ arte!
-Hoixe bakarra ber dugu oan ez matia! Mango zattuzte!
-Larogeita hamazazpi urte datorren astelenin ttut.
-Hoi da! Horrengatik saten zattut, oain bakarra falta da oan jon ez zalako, ez ematia!
-Ez ematia!
-Guegatik ez dailla izan!
-Ez, emakumia, ez! Ez da preozioyik, gue jaingoikun aurrin, ez nuke nahi holakoik. Ez, ez, ez, ez, ez. Eon trankil.
Nor Zubialde Olaskoaga, Kaxilda
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-013
Pasartea 0:41:10 - 0:42:36 (1' 26'')
Laburpena

Aste Santuan sermoi ederrak izaten ziren, eta ilunabarrean izaten ziren mezak. Kaxildaren edadeko jende askok bereziki bizitzen du kristautasuna.

Matrakak elizan

Transkribapena

-Bai...iyana egun bat izaten da hoi, Corpus Christi da hoi.
-'Ta karrakana 'ta hoi Aste Santun izaten al zen?
-Bai, hua zen Osteun santun. Zea bostetan 'o hasi 'ta orduitako eliza jonak zen, tokiya harrapatzea.
Tokiya harrapatzea eskailtan, aldare eskaill haitan. 'Ta kampeon del mundo lembizi han goiko mugan jartzen zena. Handik geiyo ikusten baizen bia.
-Ze ordutan meza? 'Ta ze ordutan jon?
-Bai... Funtziyua iual 'zango zen kompaziyo batea bostetan.
-Bai.
-'Ta gu orduitako jonak hara. Bittartin hantxe eon...!
-'Ta karrakak ze eamaten zittun bakoitxak be itxetik?
-Bai, bai. Karrakak han raka, raka. 'Ta zea bertan bazun goiko aldarin eskoik, oi ezkerreko aillekan, ailleka hartan zea Sakristauak beak haundiya. 'Ta ez dait zembat argi 'zaten zin, hamalau 'ro. Kandelak pixtuak.
Hoa... Harrek demboa jakiñetik itten zittun haik um tak itzali bat. Handik hamar minutoa 'ro bestia, tak. Haik denak itzaltzin ordun abailla. Ra, ra, ra! Hua soiñua! Hua orrua! 'Ta hara...
-Biño bittartin hinkiik ezin zin sumatu, ez?
-Ezta...hinkiik e.
-'Ta denak desitzen jotzeko.
-Bai denak desitzen, argiya itzaltzeko desitzen.
-'Ta hua itzaltzen jongo zen, meza man...
-Meza ez zen 'zaten, sermoiya 'ro holakua 'zaten zen. Sermoiya 'ro...
-Harek be liturrki zea guziya...
-Harrek 'zango zun kompaziyo batea bueno ordu erdiko meza, 'o funtziyua ordu betekua kompaziyo batea. Bai ordu erdi biño geiyo 'zango zen.
'Ta tak, kompaziyo 'atea bost minututik 'o ttik itzaltzen zuk. 'Ta gu desitzen azkeneko ailletzeko. Azkenekua alletzezkoz baenekiun seuru joko genula zea! Matraka! Mekauen...
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-003
Pasartea 0:20:00 - 0:21:45 (1' 45'')
Laburpena Karrakak edo matrakak. Elizkizuna nola izaten zen. Denak matraka jotzeko gogoarekin, baina apaizak esan arte ezin 'inkiik' atera.

Apaiza pasatu arte, belauniko

Transkribapena

-Errespetu ikarriya ez?
-Bai, bai, bai haundiya.
'Ta geo beste bat bazen berriz Gaizuman, leno san dutena txartelakin. Gauza ez zinak, minez zaudenak 'ta tortzen zin jaunakin itxea, baserrira. Eta tortzen zin birez bire.
'Ta jenelin euna argittu biño lenoztik iul. Eta xakrixtaba hamar bat metro apaiza biño aurreo. Apaiza bea jaunakin e! Apaiza atzexio 'ta sakristaua aurrexio. 'Ta harek klin-klin jotzen zun.
Iual joko zun kompaziyo batea Uxiarren, zea Goikoitxe ailleka 'ro dijuztela 'o Zabale aldea baldin bazijuzten.
'Ta gu haik sumatzin, dau bizikleta bazterrea 'ta taka belaunka. Haik pasa arte. 'Ta zuk ba al dakizu, zu jartzen baziñan Zokoloko zuiyan trin aittuta haik Uxiartik torri arte ze dembo pasa ber zenun? 'Ta ebiya ai baldin bazun 'e iul!
Jo... Hoi gauzka e! Belaunka jarri ber...
-'Ta... jauna, jauna hola zulik?
-Jauna zutik holaxe, zea batekin tapatua maindire bezelako, bai serbilta batin bezela 'ta tak eamaten zuk harrek.
-Oiñez...
-Oiñez! Eta faola argiya 'ta zintzarriyakin sakristaua. Biño sakristaua 're be brusa zuiya elizan ibiltzen den bezelakukin e! Bai, bai hantxe betik goitti!
-Miñez zolako 'ta izin zulako...
-Bai. Ezin jun zulako. Itxea joten zin.
-'Ta hoi ze beak eskatu gabe? Zea etxekuk eskatu gabe?
-Hoi ez dakit itxekuk eskatzen zuten 'o nola zen. Hoi ez dait. Kompaziyo batea Ergoin aldea iual 'zango zun aste bat,beste aste bat iual... Segun! Holaxe ibiltzen zin.
-Hantxe belaunka...
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-003
Pasartea 0:26:30 - 0:28:25 (1' 55'')
Laburpena Garizuma: norbait gaixorik bazegoen, apaiza bera joaten zen etxeraino. Sakristaua aurretik joaten zen, zintzarriarekin. Bidean gurutzatuz gero, hauek pasatu arte, belauniko egon behar zen zain.

Garizumako txartel gorria

Transkribapena

-'Ta geo beste bat 'zaten zen zeak 'e, Gaizuman Pazkua in berra. Txartelak 'zaten zin. 'Ta norbeak jon ber 'zaten zun familikuk. Familitik bat jon ber zun. 'Ta maten ziuten honako paperan puska bezelako kartoi txar batzuk.
'Ta azkeneko euna izaten zen pazko eunin. Hoi Gaizuman in ber zenun e! Eta hua in ber zenun eaman, beak maten zizuten, person bakotxeko bat 'ta geo in ber zenun komulgatzea joten ziñanin sakristauak eamaten zun bandeja bat 'ta han entretu.
-'Ta ez bazenun aurten itten. Hurrengo urtian gorriya. Nola juadoriri itten yote tarjeta gorriya? Tipo berin.
-'Ta ze itten zen ba txartela hua konseitzeko dirua man 'ro hola 'o ze?
-Ez, ez! Osea obligatu bezela, komulgatu 'ta hua botzia! Zea... urtian behin!
-A karo... 'Ta hua ez bazenun seiñal ke ez ziñala jon!
-Hoi... bai ba!
-Komulgatzea... 'Ta hurrengo urtian tarjeta?
-Tarjeta roja.
-Tarjeta roja.
-'Ta garai hartan apaizari 'ta beldur geiyo alkatiri 'ta biño, ez?
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-003
Pasartea 0:24:29 - 0:25:45 (1' 16'')
Laburpena Garizuma. Txartelak. Jaunartzera joaten ez zenari txartel gorria ematen zioten.