1. Hasiera
  2. Gizartea
  3. Erlijioa

Eliza

Gizartean zuen indarra, eragina, debekuak

Apaizei, kanta

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:33-n

Transkribapena

- Hoi kanta badela, behintzat! Oaingo neska gaztiak kontentu bizi zeate, zeuen herriyan apaizak dituzutelako alkate! Zuen herriko apaizak joatea mendietara, erbiyaren aitzakiyan neskatxak kortejatzea. Hoik 'e ate zizkaten kantak.
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-040
Pasartea 0:26:30 - 0:27:00 (0' 30'')
Laburpena Garai batean, apaizek botere handia zuten. Ez zen arraroa beraiei jarritako kantak egotea. Rufinok bat kantatu digu.

Galtzerdiak eta eliza

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:33-n

Transkribapena

- 'Ta hanketakua 're bai, hanketakua 're jeneralin bi kolorekua. Txuriya 'ta beltza, 'o txuriya 'ro marroiya 'ro. Eta galtzerdiyak 'e lemiziyan punto ingles 'o holokuk ikusten zin, biñon geo ya tupittuk, biño sedazkuk. Brillukin. 'Ta geo sedazku hoiken ondorin ate zin kristalezkuk 'o
saten zinak, trasparenteguk. Eta Oiyartzunen kaso bat eman zen... Meza 'ta ordun mantillakin 'ta manga luziakin 'ta galtzerdiyakin 'ta jon ber izaten zen eta ordun galtzerdi seda hoitatikan kristalezkoa pasa zinin, in tzen Aldakoko itxeko andria galtzerdi trasparenti hoikin mezata jon
'ta komulgatzea. 'Ta apaizak ez ziyon komuniyoik eman. Eta Aldakako itxeko andri hoi atera zen elizatikan han ezer 'e eskandaloik gabe, biñon geo apaizari erakutsi ziyon hura galtzerdiyakin zola. Bai. Orduko hura San Juangua zen berez, eta orduko harrek
izandu zun baloria... Harrek elizan ez 'men zun eskandaloik eman, biñon geo nolako galtzerdiyakin jon zen bai.
- Karo 'ta ezer ez zakalakun 'o...
- Bai. Kristalezkuk deitzen ziyoten, zin... Biñon bazakaten haik, atzetikan beitu ezkio, bazakaten sango bagenuke bezela be kontraseña. Zertikan galtzerdiya fiña zen, biño atzetikan eamaten zun orpotikan goixio refuerzo bat illunagua eta geo raiya bat aztalan erdi erditikan.
Atzetikan beituta galtzerdiya ikusten zen, biño aurretikan hain fiña nola zen... 'Ta lembizikua... Bai. Eta hoixe gertatu zen, biñon harrek... Hura erakutsita geldittu zen apaizari...
Nor Enbil Urdanpilleta, Maria Jesus
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-034
Pasartea 0:19:00 - 0:21:20 (2' 20'')
Laburpena

Hasieran, galtzerdiak punto ingles zeritzenak ziren. Geroago hasi ziren zetazkoak, eta, ondoren, kristalezkoak. Elizara ezin zen joan galtzerdi gabe. Behin, jauna hartzea ukatu zion apaizak neska bati: mediak zeramatzan eta apaizak uste zuen ez zeramala ezer.

Jauna hartzera, baraurik

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:32-n

Transkribapena

- Seitako mezeta tortzeko baroik tortzen zila...
- Bai. Karo, komulgatu nahi bazuten, behintzat, baruik etortzen... Hamabiyak ezkeo gabian, ez zen ezer hartu ber goizin komulgatu... ¡Qué leyes! ¡Qué leyes! Baruik? Paraje haitatikan gaixuak!
Geo hor zean, Estankun Emilik amakin bat kafe! 'Ta Antonenia 're bai, erekiya eoten zen, denda zen 'ta Antoninia 're erekiya. 'Ta hola eukitzen zun, pitxarrako botilla anixakin Antoneneko Maritxu harrek. Eta geo zea, pottoka, baxo, zea kopa ttiki bat, Antonenin 'e izaten zuten
Eaten zuten, bixigarriya. Leno ohittura haundiya zen zea anixa ibiltzeko, e! Ni akortzen naz gure ama béak con seis años que tenía gure amak katarro pixka bat zela 'ta esniai bota 'ta anixa... Manías serían porque... Ez dakit ezer ingo zun.
- Bixittu pixka 't ingo zun.
- Biñon ohittura haundiya zen. Ni nere amataz eta akordatzen naz. Katarrua zela 'ta, ba zea esniaiy bota... 'O ron 'e bai.
- Ron 'de bai, e?
- Ron bai.
- Joe. TTaka.
- Esniaiy botata. Bero bero berua hura. Katarruantzako ona 'men zela. Ordun... Orduko ohitturak.
- Bai, oain dela gutxi arte 're zarrak eta badakate bai, ohittura hoi.
- Bai, oaindikan 'e izango dia batzun batzuk e ohittura hortan jarraitzen dutenak. Biño hor goizian zea, mezetatik biño ¡Qué disparates! Qué disparates!. Geo bestia zea, Eguarri jaitan 'ta zea, Urte Zarretan ibilli soiñuakin, kuadrillak itxez itxe ibiltzen zin kantari.
- Gabin?
- Bai, ben soiñukin. 'Ta geo goizin seitako mezeta aittu! Meza nausira. Seitako mezeta! Gabian juergan ibilli 'ta zea, seitako mezeta, zea, meza nausira.
- Haik ez zin baruik jongo?
- Haik ze meza entzun ber zuten aittu! Gabin hola juergan ibillita?
- 'Ta zuek 'e bai josten gau osua baruik?
- Bai, biño izeba 'ta zai eoten zin hamabiyak pasatzeko beldurrak. Goiz arte seittu ber bazuten josten, hamabiyak jotzeko beldurrak kafia hartzeko lenoztikan. Hamabiyak ez zitzatela pasa! Bestela ez zuten zeatuko. Hurrungo eunin komulgatzea joteko... Ohittura, ze lege!
- Oaiñ ingo genuke!
- Ze lege mixerable! Oaiñ ez ziyoten kasoik itten askoik, gaztiak! Eske gauza asko oso aldrebesak izandu dia, e!
- Biño garaiy batin, eske garaiy batin apaizak alkatik biño gehiyo ainduko zuten igual? 'O beldur gehiyo 're bai (...)
- Beldurra 're sartu bai, behiñik piñ jendiaiy. Jendiaiy beldurra sartu. Beák ez dakit ze izango zin. ¡Allá cuidaus! Ben pekatukin!
- 'Ta agarrauna 'ta nola zen?
Nor Sagardia Olano, Maitxo
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-032
Pasartea 0:14:20 - 0:17:40 (3' 20'')
Laburpena Jauna hartzeko, gau osoa baraurik egon behar zen. Meza bukatzean, herriko taberna eta dendetan kafea eta bizigarria hartzen zen. Urte zaharretan, gauean juergan ibili eta zuzenean joaten ziren asko seietako mezatara.

Eliza eta dantza

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

- Geo igandetan 'ta izaten zen, Xanistebanetatik aparte, izaten al zen dantzik, eta?
- Igandetan izaten zen, billera.
- Billera.
- Altzibarren. Hantxe Altziberko plazan. Iruñarreneko balkoitik jotzen zuten soiñua, eta han, plaza hartan itten zen dantza. Hura gauza politta zen.
- Joten ziñazten zuek?
- Bai, gu joten giñan, bai, joten giñan. Joten giñan. Ekustea! Ez giñen dantzan biltzen, biño ekusi bai! Biño jende asko juntatzen zen. Errenteitik 'ta etortzen zen jendia, e! Horrea, Altzibarra!
- Jo!
- Bai, bai, bai.
- 'Ta jendia oiñez 'ta torko zen garaiy hartan?
- Oiñez, oiñez, oiñez. Ordun ez zen autobusik! Oiñez! Denak oiñez. Biño jende ona tortzen zen, formala. Kampoko jendia formala tortzen zen honea billera.
- Difentzi erra!
- Bai. Altzibarren, bai. Altzibarren oso ederki eoten zen iande arrats... Iande arratsaldetan, primeran!
- Eta zea, e... ze, dantza agarraua itten al zen? Uzten al zuten?
- Ibiltzen zin, bai.
- Ibiltzen zin?
- Bai, bai.
- Apaizak uzten zuten?
- E?
- Apaizak uzten zun agarrauan?
- Bai. Bai, bai, Altzibarren bai. Altzibarren biltzen zin. Hemen 'e bai Xanisteanetan, e!
- A!
- Bai, bai, bai. Geo hasi zin kongreaziyotik bialtzen.
Gero hasi zin baltsin ibiltzen zinak, kongreaziyotik bialtzen.
- Geo hasi zin?
- Neskak, biali itten zittuzten.
- Hasiyeran uzten zuten, 'ta geo ez?
- Hasiyeran ez, geo, geruo!
- Hoi zer zen, apaiza kambitu zelako? 'Ro...
- Bikaiyuk aindu zulako, 'ro, ez dakit zertik! Denak kambitu! Bai, asko biali zittuzten. Kongreaziyotik.
- Ordun lotx ikaragarriya izango zen.
- Lotxa, pena! Pena, pena zuten haundiya. Biali zutelako pena! Biño ez zuten dantza utzi, e! Ez, ez, segi aurrea!
- Ze, seitzen zuten?
- Bai, bai, bai. Dantzan seitzen zuten...
- Gordian?
- Bialigatik seittu itten zuten geo dantzan haik.
- A...!
- Bai, bai, bai, bai. Biño, amurraziyukin e! Izautzen genittun.
- Eta kongregaziyotik bota 'ta dantzan seittu 'ta ya ez al ziyoten ezer gehiyo saten?
- Ez zin kongreaziyoa joten geo.
- A!
- Ez, ez. Fuera, fuera. Botik, botik.
- Eta haik ez al zuten fama txarra 'ro hartu?
- Ez! Fama txarra ez, hura, hura ofendittu zutelako ya... Apaizan legia!
- Bai, hoi da. Biño agarraua dantzatu zuten gaztiak ez al zin gaizki ikusiyak izandu?
- Ez.
- Jendingatik?
- Ez, ez, ez, ez, ez, ez, ez.
- Errespetatu zituzten?
- Errespetatu zittuzten. Errespetatu zittuzten hortan. Biño holaxe ibilliyak dia, holaxe pasik dia gauzak! Horra! Oaiñ 'e esan 'zkizutet!
- Bai...! Gauza pilla erra! 'Ta zer 'zu hola gouan beste...
Nor Zubialde Olaskoaga, Kaxilda
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-013
Pasartea 0:54:00 - 0:57:00 (3' 00'')
Laburpena Altzibarko bilera oso polita izaten zen. Jende asko etortzen zen kanpotik; denak oinez. Lehen denean baltsa dantzatzen zen. Gero hasi zen eliza kongregazioetako jendea bidaltzen, baina hala ere, gazteek dantzan segitu zuten.

Baltsa eta eliza II

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

- Ekusi 'ta zeiñ biltzen zin 'ta zeiñ ez! 'Ta zeai san, musikerui san "bai, hola 'ta hola 'ta in ziutek 'ta Manuelek soiñua jo digulako, kongreaziyotik fuera!" "Guk joko yeu pieza bat 'o bi 'ta zuek fuego dantzan baltsin billi!"
"Bai, bai, nahi zutenin jo, biyek ibilko gattuk balsin!" Hala, hasten dia! Jende dena baltsin!
- Hara!
- Ez guriak bakarrak! 'Ta Iruñarrenekuk bakarrak! Gehiyo 're izaki!
Biñon hemen ibiltzen zinak ez, Errentiyan. Errentiko musika jon 'ta Errenteiyan bai baltsin, biño Errenteiyan ez kusten hemendik! 'Ta geo hemen 'e berriz beste karta. Biarren txanda bazela 'ta ez bazuten, nahi bazuten eliza sartzeko, biñon fede gabeko jendia zela!
Aleiya, baltsian lengo galazi 'ta geo berriz 'e baltsin billi zila! 'Ta kontestaziyua, ez dakit neskak 'o guriak, 'o biyek 'o zenek mana zen, biño zerbatte kontestatu ziyon baten bat izango zen. Jangoikua 're baltsin billi zela! 'Ta ez dakit ze... O...!
Izugarrizko karta zelebria 'ta par itteko moukua izan ber zun. Aber haik bakarrak zin aintzen zutenak mundu hontan! Jesukristo 're balsin ibilli zela, Amabirjiñakin ezkondu zela 'ta familiya 're izandu zula! Jo! Ze erreplika 'ta ze zeak ibilli zin ordun! Josus!
Hoik eskandaluk! Guk saten genun: "lotsaarri zuegatik ibilli ber dugu guk!" "Zuek ez 'zute lotsaarri ber, gu ibilli ga! Hor kompon 'ttezela! Zuek ez kasoik in... " "Erra iñ zattuzte!" "Erra? Ba! Ez da guria bakarra! Baia amakin bat!
Donostiyan 'ta Errenteiyan ibiltzen dinak!" 'Ta hartara pasatzen zen. 'Ta halaxe. Halaxe gazte demboa. Geo ni saarteita hasi nitzanin, nik san nun: "nik ezin dut posible denakin!" Geo itxian 'e lana nun 'ta...
Nor Egimendia Aranburu, Korneli
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-010
Pasartea 0:19:47 - 0:22:00 (2' 13'')
Laburpena

Korneliren semea eta Altzibarko neska bat kongregaziotik bidali zituzten baltsean ibiltzeagatik eta xanistebanetan arratsalde guztia baltsean ibiltzea erabaki zuten. Beraiek hasi eta han zeuden denak baltsean hasi ziren. Berriro karta bidali zieten elizatik: elizan sartzeko baimena bazeukatela, baina fede gabekoak zirela. Gazteak ez ziren beldurtu eta erantzun egin zuten.

Baltsa eta eliza I

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:31-n

Transkribapena

- Denak saltsan!
- 'Ta zea, ze dantzan itten zin? Agarrauak eta itten al zin?
- Ez. Agarraua ez zela libre 'ta... 'Ta sueltua denak! 'Ta zeak, batin agarraua...
Hoi zen Manuelek, Manuel Iruñarrenekuk jo zun agarraua, oso oso oso soiñujotzaille ona zen. Arragu.. Arrag... Agarraua jo 'u, 'ta baita, zeiñ ibiliko 'ta be arreba! Xaturi difunta, oso dantzaiya zen hora. 'Ta gue mutilla... Zeiñ zen mutil kozkorra ordun?
Juanito izango zen! Hori da zarrena 'ta! 'Ta baltsin ibilli! Biyek baltsin! 'Ta baten batek bikaiyui san! 'Ta karta itxea! Aleiya, kongreaziyotik fuera zoztela 'ta zea, e... Baltsin billi zilako.
- Karta 'ta dena?
- Karta bat. "A bai!" 'Ta geo biyek jarri 'ta algarez hasten dia biyek! "Oain ba al dakizu ze in ber dugun? Xaturi, Xanistebanetan kalin hasten denin soiñua, han jon 'ta arrasalde guziyan balsin billi! Arrasalde guziyan balsin bilko ga!" Errentiko musikua izaten zen ba...
Nor Egimendia Aranburu, Korneli
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-010
Pasartea 0:17:15 - 0:18:45 (1' 30'')
Laburpena

Agarraua ez zen libre. Behin, Korneliren seme bat eta soinu-jolearen arreba baltsean ibili ziren. Norbaitek bikarioari esan eta karta iritsi zitzaien etxera, kongregaziotik kanpo zeudela esanez. Bi gazteak ez ziren beldurtu, xanistebanetan arratsalde guztia baltsean ibiliko zirela erabaki zuten.