- Hoi, eta su man ziyotenin hiru itxetako metaiy... Gu... Nik ez dakit obsesiyua banun nik gue itxin sua ber zula! Yo no sé porqué! De esa cosa que me venía de antes... Zean... Kampanak jotzen zittuzten ordun. Eta kampanak jotzikin, kalin bar-bar-bar zeiñ zen 'ta zeiñ zen 'ta

Zamoan zoztela metak sutan. Gue jaiyotetxia. Eta mutiko zarrena genun ordun justu-justu sukaldeko leiyotik garrak ikusten zin eta fua fua saten zula. Hua eaman eta akortzen naz ze abailla zen han, herrikuk jonak eta hua itten.

Eta ez han bakarrik, Oiartzabal ez, hiru baserritan. Era berin hua in zunak 'e...
- Bai, beti bazen... Oain izaten dugu ez, ba umi honek...
- Esaten da oaiñ 'e jende harrua, biño ordun 'e...

- Len arriskua zen behintzat su matia. Baserri onduan ioten zen 'ta...
- Bai, 'ta baserriyak eurrezkuk zin.
- Akortzen naz, pixandepositua eta geo uran depositua bagenun guk eta esne marmita

pixa depositun zean, ura 'ta, harrapatzen zena karraitzen likidua itzaltzeko. Quiero decirte que... Hay que hacer, e!
- 'Ta gaiña belarra ber zela! Gaur egun belarraiy su matia bueno, biñon...

- Holakuk bazin. De esos ya había. Katalintxoko attona zembat aldiz eskolako atia ereki 'ta como un predicador, ez zun permisoik ber izaten. Erritan umiaiy jo 'ta ke! Harriyak botzen zittuztelako harren zelaira!

- 'Ta zuk ixillik eon ber!
- ¡Pero un abuelo muy salau! Harrek 'e matte zin. Ualdetxoiño torriya igual zeaiño, Matteoaiño 'ta Katalintxoko attonak joteko enkargua dula. "Uan atton horrek zer du?"

Eta joten nitzan 'ta sagar dembun tolaria zuten haik 'ta "hoisek dia ba nik harrapatu 'ttuten sagarrik onenak eta kontu" 'ta me daba igual un par de manzanas! Zeara joten zenin, Ataungua zen bea. Atauna joten zenin karameluk. 'Ta behiñ 'e ez in han harrapatzen, beti bueltazi.

Eta Ataundik karri zizkila karameluk 'ta "nik ez 'ttut karameluk nahi, nik zúekin jon nahi dut" Eta hurrungo urtin biyok jongo ga. Ez giñan jon behiñ 'e.
- Biño, behintzat

- No, no, un abuelo salau! Un abuelo salau! Arbolan gaiñea iyo 'ta, con una edad de mil demonios, arbolak kimatzen. Eta semik: "Ze nezesidade..." "Hik in baiyun, nik ez nin in berrik!" 'Ta ni ne tokitik hua arbolan gaiñin. Parra 're itten genun.

- Hombre 'ta... Len aittu zana esaten, askotan amorraziyo ibilko ziñan, biño oain gotuta parra.
- Hoixe! Hoiy oain kompaziyo batea, Aramburuko zeai bezela, torri 'ta bi musu. Len ez zizkin ematen, e? Biño oaiñ, behintzat, oaiñ behintzat bai e, oain behintzat bai, e!

¡Cuántos de esos! ¡Cuántos! No.
- 'Ta gurasukin ze harremana eukitzen zuten maisuk, maisu-maistrak?
- Ez zin asko azaltzen. No, no. Ez zin asko azaltzen. Hortan hartu-eramana oain nik uste 'ut

gehiyo dela... Ordun askoik ez. Zerbatt baldin bazuten esan berra 'o hola, biño gaiñekun ez 'zula pentsa hola latik ematen zutela zinak. No.

- Guardizibil kumik 'e izaten zin...
- Guardizibillanak 'e bai. Y bien amigos.

- Pues ama harrek tuberkulosis harrapatu zunin, contagió no sé si a tres o cuatro hijos. Eta ingresatuta 'ta geo han alaba zakala, bekin batin meninjitis. Me trajeron un día la foto de ella en la cama con los ojos cerraus... Nearrai man 'ta eun guziya negarraiy ezin kendu neska!

Hua gotu... Kuadrua 'ta... Eta zea geldittu zen, un poco kin kin. Biño geo hasi zenin zeara, eskola, béak nahi zun garaiyan sartzen zen. Bazittun senidik, biño a su bola! Eta harrapatzen bazittun kardaberak 'o (...) igual eta beri hoik hola hartu 'ta

"berandu heldu naz, biño zui hok ekarri nahi nizkizun 'ta haik biltzen aittu naz".
- (...)
- Ordun erregaluk itten zittun!

- Eta geo atetzen zenin, joten zen... Pues le querían todas. Inguruko baserrita igual 'ta Katalintxok attonak "hi beti eskea tortzen ñaz, beti ze mango guk, ez al dun deus karri ber baserritik, 'o zer? Ez al dun mizpirik 'o zerbatte?" 'Ta "hobe 'zu mizpiraik ez jan,

mosorroz betiak dozte denak!". Neska jatorra. Eta oaiñ... Hua kusi genun Hondarrabiyan, playako komonak zaintzen eta verme a mí 'ta yo no sé si me tiene pánico... Errita 're maten niyon berandu tortzen zelako eta "ui, ui, ui, gue maistra, gue maistra, gue maistra, gue maistra!

Eta azkeneko attan entierrun. Y que emoción le hizo. Harrei pox haundiya man ziyon, zertikan han zon zean jarriya eta zeatu nitzan, inguratu nitzan 'ta ordun 'e gauz bera. "Ui, ui, ui, ui, gue maistra, ui!" Se casó. Se conoce que...

Ikusten zuten mutillakin nola zabillen y ya le puseiron en condiciones de no tener familia y demás eta creo que la persona más feliz. Gallego bat 'o ez dakit zer dun gizona. Jo, como le adora!

'Ta familiyan matte 'me 'ute! Oseake suertia izandu zun harrek 'e gaixuak be gaiñin.
- Bai.
- Felixitas. Biño akortzen naz... Oaiñ 'e akortuko 'ia zean, hartu (...) hola 'ta

margaritak harrapatzen bazittun, más feliz todavía. Holako zeak "eske oain berandutu in nau hoik ezin harrapatu aittu naz 'ta zuetzat, zuetzat!". Batzutan eskerrik asko 'ta bestetan errita man 'ta segi aurrea.

- Que no me costaba.
- Hoi denak, klaro!
- Nei lana itteko 'ta... Goizin jaikitzeko 'ta... Nei lana ittik, gaiña Jaunai eskerrak osasun ona.

¡A mí no me ha costau trabajar, e!
- Bai, biño gauza bat da zuk lana ittia, Luixa, biño beste gauza bat da satia, haimbeste haur ne ardurapin... Hoi iozeiñek ez dula... Ez dula ahazten.

- Akaso ez nun pentsatuko banula.
- (...) Gaztia!
- Bai, gaztia denin 'e gauza asko itten da. Hoi egiya da.

- Bai, indar gehiyo izaten da, nik uste.
- (...). Bat Txantxangorrina, bizikletan jota bota 'ta hua 're ekarri niyen Don Reginona, meikuna, nolazpatte. Ordun ez genun ez kotxeik ez ezer 'e.

Heldu galtzarbetik eta nolazpatte karraitu hua 're haraiño... De eso ya me acuerdo. Biño lo de más, mayores contra tiempos tampoco he tenido. Saten zattut...

- Ikusi baten batek baliyo zula seitzeko 'ta... Ez dakit ikasten seitzeko kampun 'ta, biño klaro, gurasuk ez utzi 'o... Lana in ber zulako 'ro...
- ¡No creo yo, e! Posiblidadia zunak 'o hain zerratuk itxekuk baserritik atera zittekela,

oseake nik uste 'ut hola... Bada, asko dia, e! Aurrea jon dinak hor, e! Empieza... Tengo médicos... Zea bea... Roteta.
- A bai. Hoi gaztiaguk ya.

- Apaizak ez dakit zembat bazin.
- Ya pixka 't gure garaiyakuk. Igual hain aspaldikuk igual ez, ez?
- Ezkerrenekua, beste apaiza hil zena 're bazen. Geo... Espera, sí, ya había...

- Ordun salida seminaiyua 're asko zen.
- Bai.
- Ez?

- Seminaiyua 're salida...
- Ordun asko joten zen zeara. Eta... Chica, no me acuerdo de momento, biño ongi aterik badia. Honoko zea hauk beák... Aristizabal hoik beák 'e ofizinan, behintzat zeatuk,

bi izango dia. No, uno ebanista y el otro es el que está. Eta ongi kolokatuk.
- Egoera aldatu zenin 'e diro gehixio ikusi zuten gurasuk...
- Bai, bai.

- 'Ta horrek poza mango 'u ba?
- Hoixe maten dula! Elizan bertan ekusi 'ta (...), los que son alumnos míos. Leen y ayudan y... Asko dia. Bai, ez hola beitu!

- Ez zattut beitzen!
- Me mira así!
- Eske...

- Me da alegría. Koro bea.
- Bai, bai, biño dia...
- Bai, bai,bai. Bai.

- Karo, urtiak jon que yo me jubilé!
- Zuk pentsatu gaur hil dena...
- ¡Sesenta y cinco, alumno mío!

- Ordun klaro...
- Garaiy hartan ez in joten (...)
- Hoi da, hoi da. Eske bea pribilejiatu bat izan zen, garaiy hartako eskolan maistra izatia,

hombre!
- Osaba harrei esker.
- Bai, interna, porque no había otro remedio.

- Bai, biño, zein juten zen ordun? Zein zin? Iñor ez ez zen juten.
- Gutxi izango zin.
- Zue garaikuk karrera dunak eta?

- No, no, no no.
- Bueno biño karrera... Batetik 'zu ikasketak, biño geo baita 're euki ber da eskola jarri 'ta... San nahi 'ut, izan ber da...

- Ese es ayuda de Dios.
- Ba, biño norbeak baliyo ber du.
- Testigo de Jehová no, pero Cristiana sí.

- Dios sí, biño norbeak euki berko du korajia. Eoziñek...
- A mí no me costó. Mira te voy a decir la verdad.
- Eske bea indar haundikua da 'ta primer ministrona jon ber baldin badu, jon ingo 'a.

- Bai, seuru.
- Bai, bai, e?
- Hoixe.

- Hoi da, béak dula indar hoi.
- Béak du, béak du indar hoi.
- Yo no sé. No donde he estau, menos en casa, me han querido todos.

- ¡Qué mala es!
- A mí en el colegio... Terminar y llamar a llenar agujeros...

- (...) batzutan betzitan 'ta goizin 'ta holako ordu raro batzutan izaten zen ordun?
- Ez, goizin. Ordun ez zen izaten zeik...
- Nei amak san zin kaja eamateko zinta batzuk izaten zila.

- Bai, bai, bai, bai, bai, bai.
- Hijas de María baldin bazen, Hijas de Mariak zintak zeatzen zittun. Eta gizasemina... Nik ez dakit zein din... Nik gue itxetik zintakin jona gizasemik ez naz gotzen.

Izeba, berriz, Hija de María bai.
- Ni ez naz akortzen hortaz. Zintak bazila bai, biño hoi ikusiya bai. Apaiz gehiyo etorri, apaiz gutxiyo...

- Ualdetxotik ekartzen zen gorputza kompaziyo batea Tolaitan. Tolaitan harri haundi bat zen, 'ta gorputza han jartzen zen deskantsatzeko. ¡Había que traer a hombros también, e! Egualdi ona bazen, txarra bazen, negua bazen, zea bazen...

Hua hartu 'ta eamantzaillik izaten zin ordun. Ordun ez zen zeaik, e? Nada, ordun bizkarrez!
- Bai, hoi igual abeetsen abeetsenak izango zuten igual...
- Donostin bai igual, biño hemen...

- Nik ez dut hemen iñoiz ikusi.
- Donostin bai. Donostin kusi izandu 'ut nik, zaldiyakin. Santa Katalinaiño gaiñea. 'Ta Santa Katalinaiño launtzen zun jendik eta ya han despeitzen zen duelua. Eta ya funebrik...

Seittu itten zen... Besten batek 'o launduko ziyon, biño ya el público se despedía. Santa Katalinaku hortan ya... Geo Atotxa hartzen zun zeara joteko. Hoi gotzen naz ni. Eta San Junen uzten zen gorputza eta geo hasi zen gorputza eliza eamaten.

- Bai, hoi akortzen naz. Eta Oiyartzungo Kamposantua txukuntzen 'e bai. Zertik Oiyartzungua leno dena buztiñan gaiñin ibiltzen giñan, e? Todo dejau.

- Oaiñ oso toki dotoria da, e?
- Biño geo hemen ongi.

- Hoik geldittu zilako, biño holakuk bazin...
- Kompaziyo batea, gu jon giñanin kolejiyotik al Señorio de Sarria. Seiñorio de Sarria hortan finka ikaragarriya eta ekusten zenun fruta eroiya eta han, haik zaintzeko familiyak zin.

Familiy haitakuk ez 'men zuten ordenik haik kuitzeko 're! Han lurrin zolikan. A mí dime si...
- Ikusten 'zu 'ta saten 'zu " joe ba beira ze jartzen ziguten, berriz, como lo marabilloso" eta geo beitu ze pasatzen zen, ez?

- Bi kapilla. Bat langillintzat eta bestia beántzat. Dos como... En fin, cementerios o tumbas o lo que sea. Para ellos y para nosotros. Hoi 're tristia da, e?
- Hombre.

- 'Ta Don Jesus 'ta kolejiyotik jonak zin zea hoik... "De aquí no vamos a llevar ni esto!" Atetzekun hola iñ zuten, que no querían saber nada de aquello. 'Ta gen artin zin Zabala, Maite Zabala 'ta hoik jente bien que había estudiau allí.

Kolegiyun garaiyin 'ta ordun kaltegorikuk zelako eta hua nola atetzen zen aberatsan alde. ¿Pero a cúantos le dan vida?
- Ya, karo.

- Biño horrek ez du.
- Aizu, biño han eroiya don hartatik umik hua ikuitzeko baimenik ez.
- Hondatu ingo 'ta gaiña.

- Hoi da, hoi da.
- Biño de primera y de segunda. Oaiñ ez dona, len hoi zon, ez?
- Bai.

- Hoi 're ez zen (...)
- Gu geok 'e beitzen geniyon hemen beraneatzea tortzen zen jendiaiy 'ta beitu 'ta halako errespeto bat. Era hablar de usted y era hablar... Ne dembu nik hoiy zeatu, izautu dut, e?

La jente que venía a veranear... Posterior oímos que venían a ahorrar, porque alquilaban en San Sebastian
- 'Ta honea.

- Y allí cobraban más y aquí como pagaban menos, venían aquí! Guetzat berez zen jente elegante.
- Hombre entierruk eta 're (...)
- Entierruk 'e bai.

- Bai, zinta... Lau zinta 'o sei zinta 'ta, ez?
- Más que eso yo creo...
- (...)

- Atiempoko mezak.
- (...) tortzen zin billa 'ta hoi ni akortzen naz.
- Nik hombeste detaille ez dakit emango 'izuten.

- Bai.
- Bakarrik mezak bai, kompaziyo batea solían ser funerales de primera, segunda y tercera. Eta primeran nik ez dakit zembat...

Aldare guzitan jartzen in ordun eta segundak, kompaziyo batea iñ izandu dia hirukuk. Hiru meza maten zila bakit. Gue difuntuntzat. Zea, entierroko meza 'ta era berin 'ta geo hairi maten...