Baserriko bizimodua

Jatekoa; erropak; familia giroa; beti lanean; jatorria; biografia; morroiak; berrikuntzak (ur-korrontea, e.a.)

Etxean eta kanpoan lanean

Transkribapena

- Nik zegan nayo izaten nun aitzia hua biltzen baño. Ebakitzen.
- Bai zuk bai miño, nik ez, nik ez.
- Segak indarra ber izaten dulako 'ta nik ez nakalako indarrikan
- Karo, karo.
- Hombre, karo ez konpatu gizasemetik emakumia ez konpatu, zea aitzeko. Pues holaxe pasatu dugu guen bizimodua. Holaxe holaxen dena saten zattut.
- Gio itxian lanian e' bai, leno san dugu, torri zortzi ordu pasa 'ta torri 'ta beatu 'ta. Itxian akaso lan gutxiyo erki. "Zea auzoku horrek bai 'en daka lana 'ta zuazte hara." Gaintikan.
- Gio beste ixtori bat politta sago zattut, ixtori bat.
- Hoi gañea.
-Haik patzen zuten miño gutzako etzen alletzen.
Nor Oiartzabal Etxeberria, Inaxi; Iñarra Lizaratzu, Manuel
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-064
Pasartea 0:03:45 - 0:04:30 (0' 45'')
Laburpena Manuel lantegitik etorrita ere baserrian lanean aritzen zen, eta askotan, baita auzolanean ere.

Baserrian beti lana

Transkribapena

- Baserriyan 'ta aiko ziñan lanin!
- Ai berko!
- Honek baserriyan biño gehiyo in du aotz lana. Aotz lana.
- Arozteiyan zortzi ordu pasa lan 'ta lan, arratzaldian ordu bitan torri, bazkaldu 'o zeatu 'ta beno, segun ze zea zen. 'O belarretan 'o artajorran 'o, beno, milla gauza! 'Ta illunaarrin (...) batian itxea. Batzuk behiyak jetxi 'ta bestiak azpiyan atea 'ta bestiak ze iñ 'ta honek esan duna, arrosaiyu errezatu 'ta "Aitzen al 'zute?" 'Ta "Bai". Segi.
- Biño guk (...).
- 'Ta hango lanak iñak dinian, afai legia hartu 'ta ohiyea. Hurrengu eunian berriz bostak eta laurdenetan jeiki 'ta seitako lanea korrika.
- 'Ta zuk xinistatuko al 'zu, esnia nahikua izaki ez sukaldin 'ta ai zea behiya jeisten ai zea 'ta joten da beste, kompaziyo batea ni ai naz behiya jeixten 'ta joten da nere ondoko, ni biño gaztioko anaiya 'ro zea 'ta hua 're zerbatt hartuko pozik eta zuk hola errapeko titiya hartu 'ta zrzrzr esnia ahoko zuloa! Ahoko zuloa! 'Ta geo sukaldea esnia gutxi joten.
- Karo.
- Biño bittartin guk eana esnia. Biño, bate eosi...
- (...)
- Bat 'e eosi 'ta ezer 'e in gabe, e! Tititikan, iufi! ¡Qué bueno!
- Ordun zon gosiakin gaiña, (...)!
- Karo. Txokorraiy gutxixio eman 'ta guk pixka 't aprobetxatu.
- Baserriyan bizi danak ez daka iñoa joteik! Aziendak etxian dakazkinak ez daka iñoa joteik. Alper alperrik ai zea.
- Lotua.
- Bai.
- Alper alperrik ai zea. Zuk eguardiko lanak itten 'ttuzu, bazkaiya maten 'yozu, geo kampoa joten zea baratza 'o zea zerbatte hangua ittea 'ta illunaarrin tortzen zea, berriz hara jon bihar 'zu!
- Nik gustora itten nun.
- Ohiyea jon 'ta hurrungo goizian jaikitzen zeanin, berriz hara jun bihar 'zu!
- Bai, lotua.
- Berriz hara jun bihar 'zu.
- Netzako baserriyan zen gauzik onena zen aziendak gobernatzia.
- Bai, e?
- Netzako bai. 'Ta oan bertan 'e nik kriston imbiriya dakat... Lengo iandin 'o noiz esan nun, txokorrak ikusita "Ai, zein bizi in leiken bi txokor hoitxekintxe!" Egiya.
- Gustatu itten azienda?
- Nei bai, azienda bai. Nei bai.
- Tokitan do.
- Pilla bat. Tokitan do, bai.
Nor Oiartzabal Etxeberria, Inaxi; Iñarra Lizaratzu, Manuel
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-063
Pasartea 1:00:20 - 1:02:31 (2' 11'')
Laburpena Manuel ere aritzen zen baserrian lanean, lantegitik etorrita. Belarretan, artajorran, behiak jaisten, azpiak ateratzen, arrosarioa errezatzen... Nahikoa esne ez sukaldean, eta errapetik ahoko zulora. Baserria lotua da. Inaxiri gehiena azienda zaintzea gustatzen zitzaion.

Egun osoan lanean

Transkribapena

- 'Ta lendabiziko rekuerduk zer ttuzute? Eskolan hasi aurretik lanin 'ta hasiyak izango ziñazten baserriyan ez?
- Jesus! Nik hoik denak kontatuko banizuke, ai ama! Hau lana ematen diazu kontatzeko.
- Ni hamairu urte kunplittuta auro hasi nitzan lanian. Errenteiyan, Fabril Laneran, ez dakit aitzia bazun.
-Bai.
- Bota zen.
- Bai.
- Zortzi ordu, hiru pezta eunian. Hariyak lotzen. Lana itten zen 'ta haik lotzen.
- Nik esango zattut.
- Zoldau jon arte.
- Bueno, segi.
- Zoldau eman ziaten 'ta torri nitzanian e' nitzan hara jon. Han lana ez zen itten miño irabazi 're ez. Han ez ziñan zikintzen miño handik alde in nun.
- Laneratik?
- Laneratik alde in nun. Enkargatuk berriz: "Honea heldu al yaz oaindik? Hemen ez duk ezer irabazteko motell!". 'Ta martxa in nun.
- 'Ta noa jon ziñan?
- San Pedroa. Astilleruta. Han 'de beste bi urte in nittun 'ta hua 're ez zin asko gustatzen 'ta... Geo Luzuriagan sartu nitzan. Luzuriagan hogeita beatzi urte in nittun, pasiak, 'ta jubilaziyua hirurogei urtetan eman ziguten eta kitto.
- Nahiko lan inta.
- Oain nik esango zattut. Hamalau urtetako hasi nitzan mendira iatzian billa. Iatzia bakizu zer den? Bale. Aittona difuntukin mendira hara. Hamabost-hamasei urte nittun denbuan
iatzia ebakitzen zuten 'ta behiyak lotzen zittuzten uztarriyan, behiyak hartu, gurdiya jarri harrei 'ta mendira. Hala! Segi taka-taka-taka-ta. Mendira jon 'ta bagenun irriyo bat: mendiya aieka batin erdiya 'ta beste erdiya atera in ber zen iatzia. Zamaka: zamak iñ 'o bestela jorraa
erdiya jarri gurdiyaiy 'ta gotti kartzen genun 'ta hura bota lurrea. Berriz atzea jon, beste erdiya gurdiyan jarri 'ta gotti ekarri, 'ta bota zenun hua, harrei gañin jarri. Gurdiya ondo jartzen zenun denbuan, etxea. Etxea torri, illunakin igual tortzen giñan, in ber izaten zin metak, illunduta igual.
Anaia, sega hartu ta mazka ebakitzea, bestia metan gaiñea 'ta ni sardia hartu 'ta gurditikan iatzea botzea. Meta itten genun denbuan: "Bueno, oain segi... Txokorra bota behiyaiy errapea 'ta txokorrai eanazi", azpiyak atea, azpiyak egiñ, behiyaiy jaten eman, (aspes-aspes) iña.
'Ta geo amona difunta sukaldin arrosayua errezatzen...
- Errezatu beharko!
- 'Ta geok ikullutik gu kontestatzen! Hoi egiya da! Hoi egiya da! Kompaziyo batea sukaldia hemen bezela 'ta ikullua hor bezela, 'ro hola genun, ya aitzen genun.
- A, dena bian?
- Bai, dena bian. Aitzen genun. Miño amona sukaldin arrosayua errezatzen 'ta guk ikullutik kontestatu. 'Ta in berko gaiñea e! Dudik jarri! Haik denak itten genittun denbuan, afai bukarua iñ 'ta hotzak akatzen, sua 're itzaliya izaten genun, hotzak akatzen ohira. Hala!
Hurrengo goizian jaiki goiz: zazpiyak laurden gutxi, zazpiyak. Baratza berdura jartzea: ama Errenteira joten zen esniakin 'ta guk jarri ber genun berdura esne-hartzaillintzako; tipula 'ro porrua 'ro tomatia 'ro zena zela. Haik bildu, pronto jarri xexto batin, behiak jaitxitzen zittun amak,
marmitetan esnia jarri, astua preparatu 'ta ama haik saltzea 'ta gu itxeko lanak itten: bazkaiya jarri, azinda gobernatu, berriz azpiyak atera, mazka ebaki 'ta eman, 'ta kitto. Segi hor. 'Ta gotti jon, ohiyak iñ, itxia txukundu, denak.
- 'Ta zenbat senide ziñazten?
- Gu zenbat senide giñan? Jesus, Maria 'ta Jose!
- Beatzi.
- Bai biño, ez bizi beatzi...
Nor Oiartzabal Etxeberria, Inaxi; Iñarra Lizaratzu, Manuel
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-063
Pasartea 0:11:25 - 0:15:20 (3' 55'')
Laburpena Manuel oso gazterik hasi zen lanean: hasieran, Errenteriako Laneran; gero, Astilleroetan; eta ondoren, Luzuriagan, erretiratu arte. Inaxik baserrian nahiko lana bazuen. Oso gazterik hasi zen mendira iratzeetan. Menditik etorri eta baserriko lanak. Baserriko lanaz gain, etxekoak. Amona sukaldean arrosarioa errezatzen eta beraiek ikuilutik erantzuten. Zamaka.

Transkribapena

Nor Oiartzabal Etxeberria, Inaxi; Iñarra Lizaratzu, Manuel
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-063
Pasartea 0:03:00 - 0:09:30 (6' 30'')
Laburpena Senar-emazteak Zamalbidekoak dira: Manuel Bidegurutzetan jaioa da, Errenteriako partean, eta Inaxi, Zamoran, Oiartzungo aldean. Zamalbide eta Oiartzunen arteko muga aieka hori ongi ezagutzen dute. Inguru horretako etxe askoren izenak eman dizkigute, baita desagertutakoak ere. Zamalbideko eskolan ibiliak dira biak. Toponimia.

Borrondi baserria

Transkribapena

- Bai. Ezkondu... Bai, bai.
- Denak lanea joten giñan 'ta...
- Zu gehixio aittu ziñalako zeorre geldittu.
- Bai, bai. Ongi moldatzen giñan. Esnia, esne pranko atetzen genun 'ta garaiy haitan esne puska 't atetzen 'e ongi defenditzen zen.
- Sesiyun aitzeko 're demboik ez genun izaten ordun.
- Ze itteko?
- Bakotxa be lanin. Sesiyuneko demboik ez genula izaten.
- Hoi 're hala da, e!
- Dena eskuz. Goizin lau terditan jaiki 'ta behiyak jetxi 'ta seitako lanea joten nitzan ni, e!
- Eskerrak ordun indarra izaten dela. Bestela, gaur in ber balike...
- Gaztetasun bat, eraria bada... Pentsa gabe lana itten zuna 'ta konforme. Ni behiñ 'e bajakin eondu gabia naz miñez.
Nor Irastortza Gaztelumendi, Maitxo ; Lekuona Artsuaga, Enrike
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-057
Pasartea 0:23:40 - 0:24:30 (0' 50'')
Laburpena Baserri koxkorra zen Borrondi. Esne nahikoa ateratzen zuten eta garai hartan hori asko zen. Gaztetan lana erruz egiten da. Haserretzeko denborarik ez da izaten.