- Zea... Ozentziyoko ermita izautuko zenun zuk? 'Ta zutik izautu zenun?
- E?
- Ongi zolik?

- Bai, jon zandu ga bestela 're. Ezkondu biño leno 're zean itten zen, urtian behiñ meza 'ta. Biño oaiñ atzendu nau. Jende asko joten zen.
- Biño hoi len 're bai? Zuek gaztiak ziñaztela?

- Bai, bai, bai. Uaiñ ez dakit seitzen bau 're. Uaiñ apaizik 'e ez da 'ta. Oiyartzunen 'e bi bakarrak dia, Bikaiyua 'ta beste bat.
- 'Ta zuk aittu izandu al 'zu, han Santa Kruz apaiza ibilli zela 'ta?

- Bai. Saten zittuzten harren istoiyak bazian zerbatte...
- Gotze al za?
- E?

- Gotze al za? Santa Kruzen istoiya gotze al za?
- Enaz... Aittua bai, amai 'ta kontatzen zerbatte itxian, biño... Santa Kruz... Gerrerua ez al zen hoa?

- Karlista.
- Ordun 'e politika izango zin.
- Zuek ez ziñazten sartuko iual!

- Ez. Pues bai, gue dembun 'e izandu zin istoiyak, biño ez giñan sartzen gu politikan. Bazin bai, familiyak haserretu 'ta itten zinak! Batzuk nazionalistak, bestik komunistak... Bestik gorriyak... O...! Txarra da politika, e! Zembat familitan haserrik 'e! behiñe ez zin gustatu...

Bitu ze ille ederra dun, hemen lana itten duna da.
- Bai, aski politta.
- 'Ta gerran aurretikan 'e ba al zen jendia haserre politikangatik? Hemen?

- Gerran aurretik? Ez, ez. Gerra torri zen...

- 'Ta otorduk 'ta nola izaten zin, Joxepa?
- E?
- Oaiñ aiña, oaiñ aiña otordu 'ta izaten al zin?

- Bai, bai, bai. Jan ongi itten zen ordun, e! Su ekonomikak eta guek guan hasi zin, e. Lurreko
suan, eltziak eta aurrian jarrita akortzen naz ni, juxtu juxtun, e! Ekonomika bazen auro han.
- 'Ta nola itten zen...?

- Geo, arropa 're, labadorik eta hola ez. Kuelak. Antigualeko, zurezko zea batzuk izaten zin. Haik izaten zin jaboittu, jaboitu ongi ongi ongi jabondu 'ta kuela harta bota. 'Ta geo ura irakin 'ta bi 'ro hiru baldeka pixkaka-pixkaka-pixkaka. Hango arkakusuk erki akatuko zin ba,

baldin bazin! 'Ta geo arropa kampun. Lurrin zabaldu arratseko, 'ta gau serenuk... Oain lejia bezela txuri-txuriya! Usai goxo askiyakin bai! Geo hasi zen lejiakin.
- 'Ta belasun zabalin jartzen zeniñuzten!

- Bai!
- 'Ta ze ber zun, illargiya ber zun, 'o ez?
- E? Gau serenua, behintzat. Egualdi onakin. Intza harrekin txui-txuiya. Lejia... Geo hasi zen.

- 'Ta beko su hartan, nola... Eltziak zintzilik 'o jarri berko zin?
- Ez, aurrin guk iukitzen genittun. zintzillik jartzen genittun baldiak, zea, urakin zea, aziendai mateko 'ro, ez dakit ba zertako izaten genittun... Ur asko berotzeko behintzat.

Labatzatik zintzillik.
- Hua eukitzen zenuten.
- Bai. Gaiñekun arropa txuiya kampun. Arratsin 'e askotan. Jaboiya man 'ta utzi 'ta gau

serenutan ez zen halako lejiaik, e! Usai goxo askiyakin bai! Geo lapur bildurrik ez zen zaten ordun. Geo kuelak 'e izaten zin, itxiyan. Gue amak bazun kuela, izautu nun gue itxian hoi. Han ur irakiña botzen zen han.

- 'Ta noiz hasi zen ur korrientia, tubeitik 'ta pasten 'ta?
- E?
- Itxetan noiz hasi zen grifuk eta ur korrientia noiz hasi zen?

- A, guk ura aldian genun 'ta! Je! Bai, orduko bai, Altziberren 'ta hoitan bai, biño... Geo itxian 'e bai, biño... Ya gu hazi 'ta geo.
- Beandu. 'Ta han Arandanen bai al zenuten? Han 'e berdintsu!

- Iualtso! Bai.Bai, iualtso. Lana gehiyo itten zen, biño sanua 're bai, e! Ze usai goxuakin arropa 'ta... Geo eunez 'e jarri euzkitan 'ta ura botiz, ura botiz euki 'ta usai goxo askiyakin bai atetzen zin. Oaiñ hambeste lejia ez zen gastatzen ez! Uain, berriz, dena lejia 'ta dena...

- Biño zuk umorikin hartzen 'zu!
- Nik bai.
- Beste eozeiñ hasertu ingo zen!
- Haserre ez da ona iñoekin.

- Beti, umore ona euki al 'zu beti?
- Bai, bai, gehinin. Bai, izan zandu 'ttut nik 'e ne disgustu galantak, biño ez zit gustatzen haserrik. Ahal baldin bada, disimulatu 'ta martxa.

Nik ama nun ne iual-iuala. Hare denakin ongi izaten zena. Auzuakin 'ta joten zin guziyakin 'ta denakin ongi (...). Bai, beste ahizpak 'e hala genittun, e! Haik hillak 'ttut, beste bi ahizpa bagenittun.

- 'Ta asko joten zin zuen itxea, ez? 'Ta amak kafesnia ate.
- Bai, harrek, jesus! Iñor jon ezkio, seittun!
- 'Ta tertuliyan aittu?
- Bai.
- 'Ta ze kontukin 'ta aitzen zin?

- Ui! Haik ben kontuk! Haik 'e ben gazte dembokuk 'ta, kontuak eta. Jende goxua izaten zen, leno, e! Oain ba al dakizu zer, hau gehiyo, lan gehiyo... 'Ta len bezelako astiyik 'e ez, 'ta... Oso difentia da bizimodua. Difentia da, bai.

- Eta ordun mutillak itten zun dantza eskatu.
- Hoixen, hasiko giñan lau neska 'o sei 'o korrun dantzan 'ta beste hambeste mutill eongo zin 'ta "faborez" 'ta gustukuk baldin bagenittun, bai, 'ta hala denak ordun dantzan.

Gustukuk ez bazin, "ez" 'ta martxa. Muturrezur errakin bai!
- Eta zea, e... Behin dantza eskatu, eta horrekin ez zen ezer promesik, ez? Izango?
- Ez. Ez, ez, ez, ez.

- Hurrena nahi bazen beste batekin.
- Geo etxea laundu gustatzen ziyona baldin bazen 'ta, 'o neskak ametitzen baldin baziyon 'ta. Nobiyuk in 'ta hola. Ezkontzak eta. Gauza garbiya zen demboa batin, e! Politta zen.

Biño oaiñ kambitu da dena.
- Eta itxekui noiz saten zen, ya? Noiz... Noiz ya konsideratzen zen nobiyua zela 'ro? Auro? 'O dembo mordoska batea?

- Auro... Bai, ez. Aseuratzin, aseuratzin. Geo itxe ondoaiño jon mutillakin 'ta atta zai leiyotik. Harrek ejua: "Joxepa, barrena!" Hala, "aiyo".
- Ordun ez zun uzten kombersaziyo asko...

- U...! Gue atta zorrotza zen, hua zen... Oaiñ ez da halakoik, e!
- Eta...
- Ordun illuntzeko itxea. Biño gaur illuntzen kampoa ateatzen da jendia.

- Aldrebes.
- Bai.
- Eta mutilla... Nobiyua bakarra 'ta izango zin!

- E?
- Uain bezela ez zen izango! Len, Lendabiziko nobiyua ya harrekin ezkondu?
- Segun! Gustukua baldin bazenun bai.

- Kambitu 're itten zen.
- Bai, bai, bai. Haserretu 'ta bestikin 'ta. Nei, nei ez zin tokatu izandu biño askok bai.
- Eta... zea, nobiyo batekin biño gehiyokin ibilli zen neskak fama txarra iual eukiko,

hartuko zun? 'O ez?
- Denetik, denetik. Denetik. Ordun 'e uan bezela. Biño oso difentia bizimodua. Oso difeentia. Ordun 'e gaztia ongi. Sasoi zen bittarte. Zartu ezkio izorrai!

- 'Ta Joxepa, zea, nahi zenuten mutilla gustatu zizuten mutilla 'ta hartzen zenuten? 'O familikuk nahiyo izaten zun bat 'o bestia hartzia 'ro...

- Ez, nei ez ziten familiyan galezi izandu. Ez, ez, ni batekin enamoratu nitzen, 'ta harrekin 'ta hua hil zen 'ta kitto.
- Nungua zen?

- E... Arandangua.
- Arandangua. Han ezkondu ziñazten?
- Bai, Guarda.

- Guarda al zen?

- Jostatzen asko ikasi gabik giñan! Lanin, gustoa gaiña!
- Jostatzen ez za gotzen, Joxepa, zertan ibiltzen ziñazten?
- Bai, ibiltzen giñan gu, iandetan 'ta, soka saltun 'ta. Geo billerak eta izaten zin.

Altzibarren billera haundiya itten zen. Eta... San Pedrotan Altziberren fiestak, eta gaiñekun billera izaten zen, e! Filarmonika jotzaillik... Han dantzaiyak izaten zin errak, neska 'ta mutil, 'ta hala! Jon 'ta neskak hasi lehendabizi 'ta faborez mutillak 'ta bai 'e, gustuko

baldin bazin bai, 'ta bestela ez! Anda!
- Biño beti mutillak eskatu!
- Mutillak faboria eskatu neskai, bai.

- Neskak ezin al zun eskatu dantzik?
- Beste aldea izaten zen ordun behintzat. Oaiñ ez dakit ze itten 'uten, biño...
- Oaiñ, oaiñ iñorrek ez du dantzik itten!

- Biño filarmonika jotzaille errak 'e bazin ordun. Bai. Bat Altziberko Irundarrenekua zen. Manuel. Aspaldi hilla da. Soiñu jotzaille erra zen. 'Ta beste bat Arkale, hemen bada Arkale, mutil bat.

- Bai.
- Horren atta. Harrek Albixturrenekotik, biyek txandan aitzen zin. 'Ta jendia hola, e! Lezotik jendia kantidadia tortzen zen Altziberra. Lezoarrek 'e bazin Oiyartzungukin ezkonduk.

- 'Ta ongi, ongi... Kampokuk ongi hartzen al zin?
- Bai...! Bai, bai, bai, bai.
- Bai? Ez al zin harrika bialtzen?

- Harrika? Fama bau Oiyartzunek! Harrikelaiyana!
- Horrengatik galdetzen zattut.
- Politta zen Altziberko billera, e! Jesus! Famosua! Geo Santiyotan Iturriotzen.

Xanixtebanetan Oiyartzunen. Xanixtebanetako fiestak Oiyartzunen, tres de agosto hasi, 'ta hiru 'ro lau eun izaten zin. Bai, bai, fiestak 'e ordun jartzen zin, e! Musika 're kartzen zuten ordun.
- 'Ta ze... Ze fest... Ze gehiyo izaten zen musikatik aparte festatan? Gotze al za?

- Zortzikukuk 'ta, makil dantzak eta. Haik 'e dantza polittak zin oso. Horrek honezkio ikusi 'ttu bai! Makil dantzak eta, e! Oso polittak, bai. Biño izaten zin barriyo guziyak. Santiyotan Iturriotzen, San Pedrotan Altzibarren, Karrikan Ama Birjiñetan uste 'ut izaten zela.

Aztu 're in nau, biño. Denetan, barriyo guzitan, behintzat, txandan txandan.
- 'Ta zuek denata joten ziñazten?
- Posible baldin bagenun, bai.

- Gurutzea 'ta Ergoina 'ta re bai?
- Bai, bai. Bai, Ergoina gutxitan ni. Behiñ 'o jon izandu nitzan. Han taberna batin Bialden 'o, lengusuk nittun, 'ta lanea! Fiestetako partez. Haik 'e hil zin 'ta... Ni hazitako geldittua hemen.

Denan tartetik.
- Karo, denan berri mateko zuk e!
- Amakiña ikusi ber izaten da bizitzeko!

- Bai. Haimbeste urtian gaiña.