- ...askoz (...) behintzat.
- Bai ez...
- Ez gu oain beko irriyoa jon ber izaten arropa garbitzea ni joten nitzan bezela.

Amakiña bat iña no, jesus! Ura itxian jarri 'ta in zizkiguten arte.
- Itxea ura sartu zuten arte?
- Bai. Ura sartu zuten arte bai. 'Ta segi irriyoa, anda! Hotza zenin hotzakin eta berua zenin

berua zenakin.
- Han ez zon kalentadorik...
- Ez da kalentadorik han. Ai...! Oaingo jendia ondo bizi da.

- 'Ta Iturriotzen ba al zenuten zea...? beko erreka noa jaixten zinazten?
- Beko erreka. Pues, beko erreka joten giñan 'ta han aitzen giñan arropa garbitzen. Beno, jabonatu etxian itten genun erropa, eta geo jon ta aklaratu han.

- Makutsoko erreka...
- Makutsoko erreka saten geniyon. Makutso da... zean... presa bat bada han. Bazen. Oain ez dakit nola don, 'ta presa haren onduan Makutso da. Etxian izena Makutso.

Eta ondua harta joten giñan 'ta hantxe aitzen giñan ahal genun bezela, jela baldin bazen jelatutako urakin... Geo near pixkat iñ, etxea jonta ahal genun bezela berotu eskuak eta, holaxen...

- Eta ba al tzen harriyik 'ta jarriak al zozten arropa garbitzeko?
- Nun, zea irriyun?
- Bai.

- Bai, harriyak bazin zeak... harri zabalak bastante onak eoten zin 'ta haitan itten genittun. 'Ta geo jabonatu, berriz, etxian, geyena itten genun. Etxetikan...
- 'Ta errekan ze itten zen jo, arropa jo 'ro?

- Pues aklara... pixka bat ibili 'ta geo aklaratu han irriyun, ta ura hua kendu ta etxea eaman 'ta zabaldu.
- Nola zabaltzen zenuten, lurrin 'o zintzilik?

- Lurrin 'e in izandu dugu, 'ta zea, belarretan miño gañekun zintzilik, bai, zintzilik. Pintzákin.
- 'Ta gobara 'ro gotzen al za zu?
- Goara? Bai zea kubutan 'ta... nik baserritan 'ta ikusten nun bezela ez genun guk itxian itten.

Itten genun guara miñon untzi ttikikyan 'ta itten genun guk guara, bai, itten genun. Haikin arreglatzen giñan.
- Ur berua bota 'ta... ez?

- Bai.
- Su hautsa 'ta...
- Bai 'ta... garbi-garbiak jartzen genittun behintzat eta. Txuriyak ateratzen zin.

- Miño lan pilla erra in da?
- A bai bai.
- Eun osoko lana, ez?

- Aski gaztia nitzala hasi nitzan zeara... erreka saten geniyon... irriyua... ura hemen dijuna hoi da erreka esaten da. Erreka jon 'ta han aklaratu. Amak jabonatze 'izkin etxian 'ta ni jon 'ta han aklaratu. Gazte-gaztia nitzala.

- 'Ta kantidadia emango zenun ba?
- Hoi buruan eamaten nun barriñua. Hoik ibilliyak e? Hoik bizimoduk e?
- Xuxen-xuxen jongo ziñan...

- Hoik bizimoduk e? Ordutikan honea, jesus! Oain zein jongo da buruan barriñua hartu 'ta putzoa?
- Oain labadora hondatzen denin bai, madarikaziyo errak.

- Bai, egiya. Oain dena kanbitu baida, dena, kejatu itten da oain 'de jendia miño, oi!
- Bai, kejatu beti.
- Ez da kejatu ber den zea e... jesus, gu bizimodutikan. Ni zazpi urtetako 'ta hasi nitzan.

Ama ez zen gauza izaten, hankatako miñak eoten zen, hankatan asko izaten zun miña 'ta... harek jabonatu itte 'izkin ni gazte-gaztia nitzan 'ta... beak jabonatu eta ni putzoa, baldia buruan hartu 'ta irriyua juten nitzan. 'Ta irriyun itten nun, pues, aklaratu.

Aklaratzen nittun 'ta itxea eaman 'ta zabaldu haik 'ta bueno, txuri-txuriyak atetzen zin denak. Holaxen bizittu izandu na, urte askuan ni. Bai, hara, kontu polittak battuzute...

- Ba hua jon zen frentea. Biño ze san 'zu?
- Leno soldauxka zun, 'ta ate zen libre. Kinze... Bentizinkokua 'ro zer zen hura? Behintzat, libre. Eta gerra hasi zen 'ta eaman zuten 'ta gerran hil zen. 'Ta libre atetako mutilla.

- Hoi da, hoi da.
- 'Ta beste anaiya 're libre ate zen hurrengua. Difentzi gutxi zuten, 'ta hura 're libre. 'Ta hura berriz, soldado in zun geo lau 'ro bost urte.

- Biño aleiya, bertzi in zutela, ez zen be borondatez jon. Bertzi in zuten bea! Behar, behar, beharrazi!

- E... Ez naz akortzen. 'Ta izan ber zun gaiña hura gerran hasi zianian, kampotik, zeatik Alemanitik ez dakit ze, karri 'men zittuzten... Kañoiyak eta nola izaten dia morteruak 'o kanoi ttikiyak 'o ez dakit zer. Eta disparatzen aittu 'men zian asko. Gui san zigun béakin zenak, e!

'Ta san 'men ziyoten... Guriak san 'men ziyon alferezai. Hura berua zeola 'ta peligrosua 'ta hoztutzen utzi ber zela! "¡Ta que no importaba!" Que no séque 'ta no sé cuantos...'Ta botaazi, beai botaazi ber. Bestia bazkaltzea jon 'ta hura geldittu 'ta harrek bota 'ta txikittu bertan!

- Lertu in ziyon!
- Berogiya 'men zeon 'ta lertu nombatte. 'Ta bertan dena puskatua geldittu.
- 'Ta abisua ailletu zen.

- Hogeita lau urte 'ro izango zittun. Hura geo gaiña zean, bizikletan ibiltzen zen afiziyo haundiya zun 'ta karreretan atetzen zen Erreinteyan 'ta barriyo... Herrita joten zian. Soziedadia, Errentiko soziedadia, Turin 'o nola? Hangua zen. Ai! Saten hasi ezkeo, penak pasa besteik ez dila in!

- Hoik aztutzia izango litzake onenea, biño izin dia aztu hoik!
- Ez!
- Izin dia!

- 'Ta beste anaiya hurrungua pasa zun lau urte 'ro... Ez dakit zembat, soldado. Orduan esposatuak eta denak eamaten baizittuzten 'ta jende bastante urtekuak! Harrapatzen zuten guziya!

'Ta geo han eon ber. Trixtura! Galanki pasa ber. Nik ez nitzake izan alegria haundiko gauzak pasatakua biziyan, ez.

- 'Ta fiestak eta gotzen al za? Xanistebanak eta?
- Xanistebanetan aixkora apostuak eta harri apostuak eta hoi denak izaten zien. 'Ta zortzikua, aurresku 'ta geo, zea...

Gerra aurretik asko Batzokitik, dantzaiy hoik nola dia, nola saten yote?
- Poxpoliñak?
- E?

- Poxpoliñak?
- Poxpoliñak 'e bai 'ta mutillak 'e bai. Biño zea, dantzak itten zittuztenak. Bat hartu 'ta hola gotti jarrita.

- Bai. Ezpata dantzak 'ta...
- Ezpata dantzak. Ez nitzan akortzen. 'Ta holokuk eta denak izaten zian.
- 'Ta Batzokiyan 'ta zein zin hor, e... zein, ze jende eoten zen Batzokiyan?

Zein zin horko... Bueno, buruak, 'o...
- Nik ordun horko gazteiya 'ta geo arratsin gizona zeaguak 'e Batzokiyan biño, ez naz akortzen ze... Jende asko izaten zen batzokiyan, asko zen, e!

- Bai, herriko jende asko izango zen batzokiyan, ez?
- Jende asko. Batzokiya 're tokiya 're in zuten hor Romeroneko beko bizitzan. Nola da estatua? Harren beste ayekan bazen 'ta. Batzokiya 'ta bestia killikupia nola,

han lendabiziko bizitza Batzokikuk zuten.
- Hoi Batzokiyak zakan baita 're?
- Emakumik ioten zian han. Kozina 'ta joten zian ikastea 'ta.

- Eta Zirkulua 'ro saten ziyotena?
- Hura... Nola zen taberna? Zeakua, beno, Zirkulua saten genun beti guk. Han zen lembiziko bizitzan zuten haik ben soziedadia.

- 'Ta hoik zein zin? Hoik ze...
- Nik ordun askoik enun (...) kaso asko itten kaso politikai.
- Nahiko lan bazenuten zuek!

- E? Ni sekula metittu politikan.
- Hobe!

- Ez, ez, egiya sate 'ut. Politika biño aurrerokua zen jateko xox batzuk irabazten aitzia txoakeitan biño! 'Ta gue attai ez zitzaiyon gustatzen politikik. Lana in ber zunak denakin eon ber zula ongi saten zun harrek. Denakin ongi. 'Ta politikan sartu gabe 'ta denakin ongi.

- Biño itxitan gehiyenian bazen geo. Len dembo batin ez zen urik izaten, karraitu in ber, biño geo ura zen itxe guztitan.
- Noiz jarri zuten itxe guzitan? Gotzen al za zembagarren urtia 'ro izango zen?

- Nik uste 't gue itxian beti izandu zela. Urik gabe ez giñan gu, urakin.
- Erki. Erki kambitu dia gauzak!
- Bai.

- Oaiñ ura mozten digutenin, jo! Hau desgraziya!
- 'Ta ordun gaiña gazteiyak itten zun, uaiñ itxea jon 'ta baiñera, 'ta han baiñatu 'ro, dutxatu 'ro iñ biño, ordun ez baizen holakoik! 'Ta beko plazatik betti jonta irriyua,

Altziberko irriyoa 'ro jon, 'ta han ira itten 'ta baiñatzen giñen 'ta martxa!
- Han garbittu.

- Ordun 'e garbi jon nahi zuna joten zen. 'Ta itxian bertan iñ 'e bai. Balde haundiyak jarri 'ta han ura 'ta garbittu. Dembo batin 'e atrasua zen, biño garbittu nahi zuna 're garbittu itten zen. Txoakeiya da. Oaingo adelantoik ez zela.

- Hoi da. Biño garbiya berdin berdin. Len 're. Zuek garbiyak joten ziñazten. Nahiz 'ta dembo gehiyo ber 'o... Gehiyo kosta!
- Itxetik kampoa ateko baziñan arpegiya 'ta garbittu ber izaten zenittun! 'Ta ez.

Ordun 'e nahi zunak...

- 'Ta geo gororo bazten, uaiñ ez da... Depo... Zea, depositua den bazterra hartan, beste aska bat. Kendu 'ta ibilli zuten, geo jarri ingo zutela 'ta. Aska hura, hura zen berriz, behiyak joten zianak zeako, Axeiyeneko behiyak eta... Hola behiyak zittuztenak eamaten zittuzten ura iatea hara.

Han aska hura beti betia ioten zen ura zeriyola.
- 'Ta Axeiyanak hemen izango (...)
- Axeiyanak hara joten zian. Ez, goro 're bazen beste aska. Bi aska zian, bero 'ta goro.

Axeiyanekuak goikoa joten zin.
- Ordun behiyak kalin barrena ibilko zin?
- Goiko kalin betti!

- Oain hor behiya ikusteko!
- Oaiñ ez da behiyik 'ta holokoik! Biño orduan... Hantxe behiyak ikasiyak eoten zian noski! Atzetzen zittuztenian bat 'o bi joten zian, ura ian 'ta itxea.

- Ya ohittuk!
- Karo!
- 'Ta itturriyak non zin? Oaingo itturri berak al dia? Hor Xabale aurrekuk eta...

- Xabalen da oaiñ kantoiyian zea, 'ta leno zen, itxia nola da, zeak... Xabaleko itxi hoi, harrek goiko kalea ayeka hora... Kantoi hartan itturriya 'ta goiko kalin 'e beste itturriya. 'Ta geo zea, zeako Kamioneko 'ro, kontsejupeko atzi hartan berriz, beste itturri haundiy hura.

- Kastroneku hortan.
- Kastronekua, bai. 'Ta hola.
- Bazin itturri mordoska 'at! Ez?

- Kalian bertan. 'Ta geo bero 're bai, 'ta bian Posta aldian 'ta.

- Aztu in nau galdetzia. Labaderu... Lengun eondu nitzan labaderuiai beira, beko plazan.
- Beko labadei...
- Bai. ' Ta daka, hau labaderua baldin bada, daka hemen aska hoi, ez?

- Aska.
- Aska. 'Ta geo...
- 'Ta lau kantoitan kampoa harri batzuek.

- Bai.
- 'Ta jendia itten zen uretan sartu, o, ez! Sartu gabe itteko bazun bazterretik zea. 'Ta handik hartu 'ta harri haitan garbittu 'ta erdiyan astindu.

Harrek, horrek, horrek eta horrek denak botatzen ai badia zikiña 'ta ura ustez korrittuagatik ez da zeatzen 'ta, ura zikiña askotan! ' Ta gue amak ez baizun nahi 'zaten ur zikiñakin garbittu!
- Karo!

- Itturriya ereki 'ta dembo gehiyo ber zun, biño itxian.
- 'Ta ordun, harriyak zozten, askatik kampoko ayeka?
- Bai. Ez al za errepetu?

- Bai. Biño uste nun, diskuttuta alrebes jarriyak zittuztela!
- Bazterrian... Beno, hau da zea. 'Ta erdiyan hoi, horren zea bezela eta... Erdiyan geo ixkiñetan du... Nola esango nuke... Honea, kampoa zea bat, harri bat.

Aber, hola arropa garbitzeko 'ta bazterrian zean bazterrian hola tokiya.
- Bai.
- ' Ta kampu hartatik ura hartu 'ta garbittu. 'Ta ura kentzen dena beste ayekatik joten da 'ta norbea ez da bustitzen.

- Hoi da. Biñon, garbitzen ai zena, pertsona jarko zen kampoko ayekatik.
- Kampoko... Klaro! Kampoko ayekatik...
- Harriya izango zen...

- Harriya, aska ez, askatik kampoa! Zikiña joteko!
- A! A! Bai, bai, bai. Karo, karo karo.
- 'Ta geo barrenian, ura tortzen zen, biño... Hola.