1. Hasiera

Pilotari

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

- Ez, miño izanduko nintzana gaurkuai hainbeste laundu baldin baziten seguraski bai.
- Bai e? Zer zunun afiziyo haundiya?
- E afiziyua bai miño, noiz ai ber zunun? Afiziyua, itxian? Etxeko paretian?
Ezin ezin zen ezin nintzan ai. 'Ta geo mezeta jo joten giñan goizian betzitako meza o' 'ta Oiartzun ko konsejupian orduan izaten zin pilla bat jokatzen
aitzeko 'ta geo bi tanto in eta haik fuera, eta geo bestiak beste bi tanto 'ta fuera, 'ta geo bestiak beste bi tanto in 'ta fuera 'ta
geo sartu zu 'ta berriz e' orduan in bi tanto 'ta hoi ez da pelotan eta zeatutzeko ikasteko.
Miño hoi soldado soldado eondu giñanian Bera de Bidasoan 'ta tortzen zien, frontoia be bertan ganakagun han 'ta
furrier eondu nintzen 'ta goizian itten nittun in ber nittun lanak genealian 'ta arratsaldiak libre izaten nittun hor.
Nik soldauska 're ez bainun dena txarra, han Burgeten gaizki pasa nittun miño hemen ez.
Han pelota tortzen zien, zona hartako kanpeonak zien e zea, Ugarte 'ta Erro. Ugarte 'ta Erro zien, hango zona hartako kapeonak.
Eta tortzen zien guekin entrenatzea horrea Bera, e zeara Bera Bidasoako frontoi hortara.
'Ta guk jokatzen genittun ba hiru soldaok. Bat e Ondarroakoa zen bestia Leizakua 'ta ni, hiru.
Guk hiruk aixa irabazten geniyon neti miño biñaka jarrizkio galdu ingo gunun 'ta guk e' "ez, ez, gu hiru launak, hiru launak" eta
Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-072
Pasartea 0:04:30 - 0:06:15 (1' 45'')
Laburpena

Bertsozalea izateaz gain, pilotan ere gustura aritzen zen Joxemari. Baina aukera gutxi izaten zuten pilotan aritzeko. Igandeetan, mezaren ondoren, pila bat elkartzen ziren Kontsejupean, txanda ezin harturik. Soldaduskan ere ibiltzen zen, Beran.

Bertsozalea eta bertso-jartzailea

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-Bueno fiesta, len sardoteiyan 'ta eoten zin gehina, ez?
-Bueno bai biño fiestatan 'e, herriko fiestatan 'e zeatzen zien e.
-'Ta zuk izautu zen, eondua izandu za bertsolaiyakin 'ta 'o?
-Ez.
-Eon? Ez, eon ez.
-Aittu beri hairi?
-Bai, aittu bai.
-(Aittu bai, por ejemplo...)
-Gustokonak zein zenittun?
-E?
-Gustokonak zein zenittun? Izango zenun bat bestia biño.
-Bueno ez dakit Txirrita oso bertsolai polita zen.
'Ta geo hemengu hotan Lizasotarrak nahiz 'ta aitta 'ta nahiz semia 'ta nahiz zea 're. Hoik biño bate txarragua ez dena Joxe Agirre. Eta bestia hoikin aitzen dena, zein da hoi? Dembo askuan, zean hiltakua...
-(Baxerri ez al zen bertsolaiya?)
-Joxe Agirrekin 'ta aitzen zena?
-Bai, azpeitiarrak eta denak hor, azpeitiarrak pilla bat bazen!
-Bai. Bai.
-Hoi, direktore 'o bersolaiyan zean dembo askuan eondu da.
-Lazkano.
-Bai. Lazkano.
-Bai, Lazkano, Imanol Lazkano.
-Lazkano, Imanol Lazkano bai. Hoi 're bertsotan oso ondo aitzen zen, oso ondo. Lasarte, berriz, ze esanik ez!
Harrek nahita 're ezin du bertso bat txarrikan bota. Harrei dena ondo atetzen zaiyo. Hua bertsolaiya espeziala da, Manuel Lasarte. Oaiñ 'e, oain dakan edadian 'e oandikan 'e botzen ttu e!
-Bai e?
-Bai.
-Bai 'ta hoi gaixoik eta, gaixo antzin.
-Bai, hoi beti, beti gaixo antzin hoi, beti. Gaztia zenian 'ta zaharra zenian 'ta denian.
-Bai, beti itxura zea horrekin.
-Bai.
-Biño joe bertsotako
-Mintxuan itxurakin biño beti pronto bertsotan 'ta zeatzeko.
-Bai...
-Bertzuak eta botzeko 'ta. Bai, bai, bai.
-Plazatan 'ta ibiltzeko 'ta.
-Bertsolaiyak 'e, bf! Ez dakigu guk Xenpelar 'ta hoik ez genittun izautu biño, hoik bertsuak.
-Hoek ez. Hoek itxian 'ta kantatzeko 'ta (...) biño haiek ya plazako bertzolaiyak zien.
-'Ta zea ez al zaittu behiñ 'e bapatin aitzeko zeik torri? Goik 'o joerik 'o ez al zenun zuk? Hola tra botzeko, bapatin? Gehiyena aittu za zea ikasitakukin.
-Bai, bai, bai. Bai.
-Biño zu zeone pra ez al zizun atetzen?
-Ez. Biño nik paperian eskribittu bai in ttut.
-Hoi da bai.
-Paperian biño hoi oso diferentia da, ez?
-Horrengatik saten zattut, ez al zaittu behiñ 'e torri? Etorriya?
-Hoi ez! Hoi ez zun behiñ 'e itten
-Etorriya, golpetikan zean bai aittu, Xeundo zeakin Sistiyoko hoi 'ta hoik kintun bazkaiyan 'ta geo hoikin aitzen dena bestia hoi, Errezilko zea hoi Saast, hoi 're Saastiarrenekukin ezkondua.
Hoi 're, hoi bertsolaiya da, bertsolaiya bastante aitzen zena.
-Bai, bai, bai.
-Eta hoik. Hoikin 'ta kompaziyo batea hola ez Kapeon 'o bazkaldu 'ta
"E puntua bota 'o zea 'ta kontestatu" 'Ta zea holako txoakeiyak igual biño ez.
-Bueno... Hoi bertsua botzia da.
-Bai... Biño! Ez.
Baiño zean bai e! 'Ta bolada batian nik laboratoiyuan lanian eondu nitzan 'ta gabez lana, hillabete osua gabez itten nun 'ta porterua Martiarena kojua...
Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-071
Pasartea 0:58:40 - 1:02:14 (3' 34'')
Laburpena

Bertsolari asko zituen gustukoak Joxemarik. Txirrita, Lizasotarrak, Joxe Agirre, Imanol Lazkano, Manuel Lasarte, Xenpelar... Bera ez da bat-batean aritzen, paperean jartzen ditu, ezberdina dela dio.

Bertsopaperak

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-Zuk kompaziyo batea Lazkao Txikina 'ta hoik nola dakizu? Ze in zenittun aittu 'ta guan hartu? 'O hoik numbaitt 'e eskribittuk dozte?
-Bai. Ez, ez. Zeatua baldin bado aittuta bueno akaso
Eibarkuana hoi ya numbaitt 'e letu igual ingo nun biño ez zean 'o periodikuak ekarri dulako 'o bertso sueltuan. Biño bestiak leheno zea etortzen zien ez, igual hamabi bertsoko zeak etortzen zin paperak jenealian.
'Ta leheno san duten bi zeak motzak zittun horrek eta hoik astian asteko bertsuak hortxe Oiyartzunen estankoko zehar hortan gizon ikaragarriya zen eta brusa haundi batekin eta.
Hola bitan hola eskua sartzeko zea. 'Ta dirua atea 'ta zeatu 're bai e. Osake. Bai. Iandero, iandero, iandero izaten zen.
-Harrek ze itten zittun kantatu 'ta geo saldu?
-Bai, bai, bai.
-'Ta itxian zein zin anaiya eosten zittuna?
-Bai, gehina zeatzen zittuna anaiya zen.
-'Ta harrek karri 'ta zuk goguan hartu?
-Bai. Geo itten zittuzten hoik ekarri 'ta ra! Jarri 'ta libruan 'o zean batian sartu 'ta libro bat betia dena "Bertsolariya" izena zun zea bat.
Eta geo haitan tortzen zin asti hontan zeak Txirritak kantatutako bertsuak eta bestik ez dakit zeiñek kantatuko bertsuak eta. Jo orduan besua...
-Geo memoriya 're ona 'ta gustatu itten
-Zenbaitt, zenbait behintzat bertsua gogua zuna 'ta nik orduan uste 'ut asko zela hola tabernetan 'ta Jesus! Txirritak eta zeak 'e hemen jarritako zeak
Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-071
Pasartea 0:55:47 - 0:57:50 (2' 03'')
Laburpena

Joxemarik leituta eta adituta, bietara hartzen zituen bertsoak buruz. Lehen, bertsopaperak igandero saltzen ziren. Bertso jarrien saltzailea besamotza zen. Anaiak erosten zituen eta Joxemarik gogoan hartu. 'Bertsolariya' aldizkariaz.
admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 3
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-071
Pasartea 0:53:30 - 0:55:50 (2' 20'')
Laburpena Emaztea hitz egiten. Familiako bazkarietan umore gaitza izaten zuten beren bertsoekin. Lehen ohitura handia zegoen bertsotan eta abesten aritzeko.

Txirrita, Uztapide eta Lazkao txikiren bertso kantatuak

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-Hor zeak puntuak hola jarri 'ta botatakuak.
-Attona (...) asko esaten zizuten ba.
-Zeai 're, bueno Txirritak eta hoik. Txirrita en el año treinta y seis 'o, treinta y cincon 'o treinta y seis 'o
kampeonatuan jarri, puntua bota 'ta jarri 'ta botatatzeko bertsuk eta:
Zer egiten dezu hor lagun zahar Txirrita?
lasai hementxen nago patxaran jarrita
lehen ere badakigu alkarren berri 'ta
ez det iñoren beldurrik honera etorrita.
Geo Uztapidei zean, Eibarren eskopetak itten dina 'ta:
Eibarren egiten da eskopeta fiña
neronek ere bazaukat hementxen egiña
lehendikan ere edorrek daukak hau jakiña
oker tirata ere botatzen dakiña
-Biño asko, bueno...
-Zeari Lazkao Txiki difuntuai uste 'ut Ergoiñek jarritako puntua igual izango. Puntua ez. lau bukaiyerak eman eta bertsua osatu zortziko ttikiyan.
Eta eman ziyoten: zakurra, kizkurra, muturra 'ta lapurra. Oaiñ hor do meritua beak nola kantatzen zun zea hartan. Nik leheno bastante ongi itten nun, biño oan ez.
Etxian bazadokat galanta zakurra
isatsa kenduakin 'ta illia kizkurra
zabaltzen duenian aba edo muturra
laister ihesi juaten dek hango lapurra.
Holako boz raro...
Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-071
Pasartea 0:51:05 - 0:53:30 (2' 25'')
Laburpena

Hiru bertso kantatu dizkigu Joxemarik. Lehenengoa, Txirritari txapelketan puntua emanda erantzundakoarekin. Bigarrena, Uztapideri Eibarren puntua emanda erantzundakoarekin, eta, hirugarrena, Lazkao txikiri Ergoienen lau puntuak eman eta botatakoa: zakurra, kizkurra, muturra eta lapurra. Lazkao txiki imitatuz bota du bertsoa.

Bertsolariak eta apaizak

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-'Ta hoik zenenak dia? Hoik, bertsu hoik?
-Ez dait zenenak izango din, seuro.
-Ez dakizu. 'Ta non ikasiyak ttuzu zuk hoik? Paperetik ikasiyak ttuzu?
-Bai, bai. Paperatikan. Paperatikan 'o libron batetikan 'o.
-Libron batetik.
-Eta asko kantatzen nizkan zeai, apaizai, Bergaretxei.
-Harrei graziya ingo ziyon.
-Hoixe!
-Hua ez zen haserretuko.
-Bai zea!
-'Ta zuk bakizu ze apaizari jarriyak din bertsu hoik?
-Bai... Hoik imajinaiyuak izango dia seuraski, biño.
-Ez da saten bertsuan?
-Ez zuten ez 'ta saten, zeiñ apaizikan ez da saten.
Oaiñ beharbada hala izango da biño bestela imajinaiyuak 'o igual igual, bueno!
-Holakuk izango zin
-Eske nik aitzia dakat Zurkoko Kaxkaxuri, bazula baita 're apaiz batekin holako espa 'ro bazula 'ta bertsuk botzen zizkala 'ta geo apaizak mezatan beri harrei errita man 'ta holako kontuk.
-Bai, hortazkioz saretan ingo al duk, ni ez nak hola ibilliya! Gabian berandu 'ta ez dak atia jo 'ta ez dakit zer bota 'ta zea 'ta apaiza sermoiyian 'ta bestia han Kaskasuri
Eta hortazkioz santa igual du ingo al duk, ni ez nak hola ibilliya!
-Mezeta joanta holako istoriyak 'e izaten ttu.
Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-071
Pasartea 0:48:49 - 0:50:20 (1' 31'')
Laburpena Potajearen bertsoak Bergaretxe apaizari askotan kantatzen zizkion. Apaiza eta Kaxkaxuriren arteko espa.

Oiartzungo potajeari kantatutako bertsoak

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-Bueno Oiyartzungo potajiai botatakua bai, bai.
Egunaren izena ez dakit nola zan
baina siñalagarri partidu bat bazan
pillotan jokatzeko Oiyartzungo plazan
nahi dut orduko nere gertaera esan
hurrenguan beste bat eskarmenta dezan (bis)
Partidua bukatzen bukatu zanian
ostatura joan nintzan zuzen-zuzenian
mahaiyera jana ekartzen hasi ziranian
apaiz bat zan serbitzen aurren-aurrenian
makiña bat sartu zan haren barrenian (bis)
Tragatuzu zituen igar 'ta hezeak
etziran harentzat ziñak zetozen klaseak
mahaiyera atera orduko tripara paseak
errespetu gabeko kapelu luzeak
halako aixa numbait antxuak balia (bis)
-Lasai hartu.
-Bat falta zaizu.
-Ez gehiyo falta dia.
-Zintzur ona...
(mozketa)
-Yasta, ez?
-Bai.
-Argiya pixtu yo behintzat 'ta.
-Hara, hoi 're bai! Hasi, oi segi!
-Zintzun ona zuela ondo siñaleak
eman zituen apaiz babarrun zaleak
dozenaka tragatzen zituben aleak
mastikatu gabe 'ta handik tripazain jaleak
harrek nahikua janta ni berriz goseak (bis)
Nere ditxa guztiyak badute ajia
nombait maiz jangoikuak ahaztuta lajia
gosiak egin uben hango bidajia
kulpa duenarentzat daukat korajia
apaiz batek jan zuben nere potajia (bis)
Baldin ni berriz horla banintza gertako
galdera hau egin gabe ez dut ez lajako
iya orduko apaiza ote dan harako
ez apaiz jaun guztiyak berdin diralako
baizik batek bildurra sartu ziralako (bis)
Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-071
Pasartea 0:43:12 - 0:48:10 (4' 58'')
Laburpena

Joxemari oso bertsozalea da. Buruz bertso asko dakizki eta batzuk kantatu zizkigun. Honako hauek Oiartzungo potajeari botatako sei bertso dira. (Bateria ahitu zen eta mozketa bat dago 4. bertsoa hasi eta berehala. Gero editatzerakoan konpontzekoa).

Gaztetan non ibiltzen ziren

admin-k bidalia Ar, 04/22/2008 - 12:35-n

Transkribapena

-Gu zeara, gu, nik launa Menditxukua(?) 'o zea dut eunero atetzen gana 'ta hoik Irungo 'ta Hondarrabiko jende guziya izautze 'ute. 'Ta guk berriz, nik ez dut iñor izautzen.
Guk ez genun joerik Irunea, urtian behin 'o joten bagiñan. Oaiñ Altzibarrea 'o Txikierdira hortikan aparte Errenteira 'o Donostira.
'O zirko bat etortzen baldin bazen nik zirkoikan ez nun ikusi gabe uzten. Donostira Amara etortzen zien normalian eta hoik ikustea.
Plaza torosetan zeak zinian, Euskal billerak itten zunian funtziyo oso politta itten zun Corpus Christi egunian itten zun normalian.
Hua 're bai beti ikusten genun. Korridan bat 'o beste 're bai. Bombero toreruak. Enfin. Biño zeako honeako, Irun Hondarbirako zeik ez.
Nor Mitxelena Gelbentzu, Joxemari
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-071
Pasartea 0:35:50 - 0:36:45 (0' 55'')
Laburpena Gaztetan Altzibar eta Txikierdiko bileretara joaten ziren gehienetan. Tarteka Errenteriara edo Donostiara. Zirkoa ikustera Amarara eta euskal bilerak egiten zirenean zezen-plazara.