Langileak eta nagusiak

Etorkinak eta euskaldunak

Transkribapena

- 'Ta geo Oiyartzungo jende pilla erra bai, biño kampotik etorriyak 'e izango zin?
- Bai, bai. Bazin.
- Kastillanuk eta!
- Bai, bai. Kastillanuk 'e bazin, kampotik torriyak. Bai, banaka batzuk bai. Biño eskualdun... Gue dembuan euskaldun jendia gehiyo zen. Biño gaur, gaur, zea, kastillanua, bueno...! Ez do ba!
- Biño zuek 'e kastillanoz han ikasiko zenuten!
- Bai, bai. Zerbatte ikasi ber! Zerbatt!
- 'Ta nausiyak 'ta nonguk zin?
- Nausiya berez, ez dakit nongua zen, biño harrei erdaraz aitzen zen guekin, karo, gui iakusteko 're hoa komeni zaiyo, biño ber berrian eskuaraz 'e itten zun, biño oso gutxi, e! Oso gutxi! Bai. Don Ignacio Yurrita. Euskaldunan apellidua zun.
- Biño ez dakizu...
- Don Ignacio! Mutill zarra zen. Andresenin eoten zen apopilo 'ro zea eoten zen. Jan 'ta ean han in, 'ta lo 're bai 'ta.(...) Kaixo mote!
- Len apopilua asko!
- Asko, asko.
Nor Iza Artola, Joakin
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-062
Pasartea 0:26:30 - 0:28:00 (1' 30'')
Laburpena Bertako jende asko ari zen paper fabrikan, baina kanpoko jendea hasi zen gerora. Nagusiak erdaraz aritzen ziren, baina, behar-beharrean, euskaraz ere egiten zuten. Don Ignacio Iurrita zen nagusia; Andrexenean apopilo egoten zen. Eskuaraz. Kaixo motel.

Martinmotz, enkargatu

Transkribapena

-'Ta holaxe. Guk halare soldauxka ona pasa genun e! Kampuan jeneralin, iya erabat gu kampun giñan. Nonta zerbaitt 'e ez zen, 'o labadora geldik 'o labadorin lanik ez zon batian 'o zoloa sartzen bagiñan 'o.
-Bai. Bai.
-'Ta ordun 'e Motzak bialtzen ziun gui, 'o landaren baten billa 'o arkazia 'ro zerbaitt 'e kartzeko landarian billa.
-'Ta Motza hoi zer zen enkargado 'ro hola?
-Bai, enkargatua bea. Bai, Martinmotz. Enkargatua. 'Ta geo Martinmotz hoi zea zen, gue osaba hemen nola san 'izut pulmoniyakin hil zela 'ta?
-Bai.
-Hoikin Leunen 'o nun ibilliya izandua. Zea minetan.
-A!
-Bai 'ta geo beti nei saten zin:
"Zuen osabak bazittun ba zeak lamparak zeakuk, hori batzuk kobrezkuk, bazittun 'ta. Haik han izango ttuk oandik 'ta ze?"
'Ta: "Ez, ettut billatzen!"
Biño ikusi izandu nittun nik e hemen halakuk. Biño...
-Handik karriyak?
-Bai. Han ibiltzen zinian.
-Zolotan sartzeko?
-Zoluan sartzeko.
-A!
-Bai. Hemen 'e kinkiya ibilli ber izaten zen e!
Zea karburukin jarri 'ta zean. Gue txabolan bada oandikan bat berri-berriya. Kinkiya hoitakua.
Nor Zabaleta Labandibar, Joxe
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-076
Pasartea 0:56:40 - 0:58:10 (1' 30'')
Laburpena Beren enkargatua Martinmotz zen. Leoneko meategietan ibilia zen. Kinkila. Hika.

Zator lana

Transkribapena

- Ttikiy hoi, hoi lan asko itten zula saten zuten, planutan 'ta, geo bazakin harek mendipetik noa jon e? zatorra bezelakua zen hua! Harek esaten tzun mendiyan konpaziyo batea Pullin han jarriko zun holaxe ezkaka bat, burni bat sartuta, 'ta jarriko zen, Maraitik abituko zun galeiya hara...
"Nik san bezela tortzen bazazte burniy honek barrena eroi ber dik"
- 'Ta halaxe?
- Halaxe halaxe xartu zen.
- Jon zin, bi urte igual hara alletzen, 'ta hara jo tope jotin, betik gotti tximiniya ateko zun, markatuko zun 'ta mineruk segi han hark agintzen zun bezela.
- Eun batin kalatu zela san niyon 'ta, burniy harei heldu beti, bai ezta (...)
- Esta bien!
-Hirurigeita hamabost metro zen tximiniya betik gotti
-Tipo ona zen hua!
- Ordun kanpotik sartzen zuk harrek taka! kanpotik
- Bai, kanpotik
-'Ta ordun azpitik tximiniya atetzen zenin exakto
-Tximiniya atea 'ta
- Hemen parin atezkio, hasitzen den leku haren parin, miño, hemendik galeiya jon jangoikuniteiño 'ta han at tximiniya! 'ta hoi burniya barrena erori!
-Erki kalkulatu.
-Kalkulatu! Ikarriya holako apatukin itten zen, bueltaka han ibiltzen zun gañin eltzia bezelako 'at. Antigualekua e' militarrana izandua 'ro
Zarra 'men zen hala saten zuten. mIño ona e!
-Miño zuk e ongi launduko zeniyon 'ta , argiyak eta ongi
-Argiyak eta
- Ongi karo, sekretayo ona harrek!
-Ikasi nun, azken aldea bista 'ta 're bajatu zizkan harei 're, ne oango gisa 'ta, han aitzen zen antijuk eta gaintik beste lupa 'ro zea batekin 'ta beiraka 'ta. Nik saten niyon tal numero 'ta , atzetik kusten bainun nik 'ta ez piyatzen hua nik sanakin hale, ospas, beak kusi arte. Hua tipua! Saten niyon: "etza piyatzen nik sanakin!"
Nik esan 'ta deus sango. Alu hora!
- 'Ta zeak nola itten zin? E...karo lendabizi in berko zen zolua
-Zolua
-Eta geo
- Tunela
-Tunela tunela in
-Tunela in eta geo non , geo tunela itten ai ziñaztela ya mateila atetzen aiko ziñazten ez ? o'
-Biria atzetik bire jartzallik hantxe joten tzin gue añin 'ta bagoya. Bagoira, harrapatzen zutena bagoira bota 'ta biria benga aurea! Lenbizi rail erdiyak eta hurrengun haik kendu 'ta osuak eta berriz hain aurrin erdiyak eta bire jartzaillik.
- 'Ta bagoya tira 'ta zeonek itten zenuten? osea personakin itten zen o' animaliyakin?
- Ez pixkat aurregotik manduakin. Bai.
-'Ta gio hua kanpun bagoita, baitare
-Baskulatu, 'ta gio kamionak, azken aldea kamionak.
Nor Pagadizabal Artola, Joxe
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-050
Pasartea 0:24:00 - 0:27:30 (3' 30'')
Laburpena Topografoak prezisio ikaragarria zuen; zatorraren modukoa omen zen. Burdin bat jartzen zuen lurrazalean bi kilometrotara-edo, zuloa egiten hasi, eta, janez-janez, burdineraino iristen ziren, batere deskuidurik gabe. Meazuloa nola egiten zen. Hika.

Arditurriko arduradunak

Transkribapena

-San zazu berriz, zein tzen aitzen zena hartzen 'ta
- Don Juan, Hernandez.
-Eta hua zer tzen hijinierua 'o, zer tzen hua, harrek ze
- Hijinierua alletu gabe izango zen, fakultatibo topografo.
- 'Ta zuk ze itten zeniyon harrei laundu, harrek neurriya 'ta hartu 'ta gio ingo zittun planuk
-Hortxe begiyak itxita jarriya be zea hortik beira 'ta, punto bat 'ta, hark jartzen zun puntu harta 'ta, ni harei argi itten 'ta, hoik apatu hoik montatzen 'ta
-Karo, karo 'ta harrek e planuk itteko harrek e' jon berko zun muturreño.
-Datuk hartzen zittun, datuk hartzen zittun zea, libro txar batin 'ta ze planuk itten zittun geo!
-Kusi zenittun geo?
-Kuarto planua bazun, hau miño haundiyua askoze. Bi holako bai 'ta maya er bat erdi erdiyan 'ta han, han aitzen zen buruik altxa gabe. Bai ba, gootsu zen langillia!
- 'Ta hua nongua zen?
-Leonesa
-Al zen?
-Bai
-'Ta zer zen mineta torriya lanea hua
-Bi, bai, minak hasitzekun torriya. Anaya bazun Kaputxinotan. Bi anayak torri 'men tzin, biyek zeakuk e, karrerakuk biyek.
-Harrek e konpañiako itten zun lana?
-konpañia horrentzat beantzat miño hua Kaputxinotan.
-'Ta harrek ze itten zun?
- Hua 're fakultatibua zen, nausi zen han.
-'Ta gañeko nausiyak zein zin? Nausiyak bertan bertan eote al zin?
- Ez , ez ez. Hoik kalin bizitzen zin. Goizin beatzik aldin torri 'ta eguardin bazkaltzea joten zin ordubatin o' 'ta berriz tortzen zin, labak aldin o'. euna erra pasik zin hoik.
- Hoik lan askoik etzuten ingo.Hoik ze itten zuten bijilantziya pasa o' ?
- Bai, guri aindu! haik zoloa jon be makiñat eun ! hijinieroik behin o' bitan besteik enun kusi! Jode
-'Ta kalin non bizi zin haik?
- Postaku hortan bizitzen zen Bejamin 'ta biyek itxe batin bizittu zin kita.
- Bi zin ? bi
- Bi zin bi fakultatibo ta hijinierua, 'ta kimikua. Lau zakur alper.
- Miño haik eztin nausi haik minan nausiyak etzin izango!
- Ez ez konpañia, haik pioyak zin haik e'
-Hoi da. 'ta nausiyan ze san tzu kalin bizi zila?
- Ez, ez hoik zin kalin bizi zinak. Hemen zin nausik haundinak hoik zin. Hijinierua haundina. Irunen bizitzen leno lengo zarra, Don Ramon Orti. Bakeiko semia, motz bat,sekula ez mina sartua, eyun buruan joko ez harriyak hoa!
Nor Pagadizabal Artola, Joxe
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-050
Pasartea 0:21:00 - 0:24:00 (3' 00'')
Laburpena Josek oso ongi ezagutzen zituen zoko guztiak eta fakultatiboari laguntzen aritzen zen, topografiatzen. Nagusiak ez zituzten ezagutzen. Arduradunak agertzen ziren tarteka meategietara. Oiartzungo kalean bizi ziren: bi fakultatibo, ingeniaria eta kimikoa.

Errenteriako Esmalteria

Transkribapena

-'Ta ze lan itten... Karo lendabiziyan lanin hasiko... Esmalteiyan enkargado geo, biño ze... Pintxe 'ro nola hasi ziñan?
Almazenin! Pintxe, pintxe ez zen difentzen. Amakin bat katxarro biali 'ta amakin bat pakete in bai. Pf! Benga paketik in, 'ta benga paketik in! (...)
- 'Ta noa bialtzen zen 'ta gotze al za?
- Jesus Maria! Espaiñi guzira! Denea! Pilla bat bai.Oaiñ...
- Ze itten zen? Esmalteiyan ze itten zen?
- Ze itten zen? Itxian ber den katxarrei guziya! Artikuluk uno potua zen, dos kazula, tres tapa, kuatro eltzia, zinko tapa, seis eltzia, siete kazua... Uandik gouan dakazkit, e! 'Ta mil... Dos mil artikulos bazin 'ta zea!
- Difentik, e?
- Joe, hoixe. Bazin katxarro pilla erra han, e!
- Oriñal pilla errak 'e izaten zin ba!
- Bai, oriñalak bai pilla erra! Josus...!
- Pilla erra bai.
- Boryonyo taberna Errenteiyan zean aurrin du, Maalengo ermitan aurrin. Oain ez dakit taberna don.
- (...)
Maalengo ermita aurrian zen Bordiñon taberna leno 'ta Arruabarrenan 'ta garajik eta. Bordiño guekin aitzen zen. Erdi bertsolai holokua 'ta harrek hala saten zun: "biño oñalak kantidadia eamaten zuten (...). Ez duk posible, hoi itte itek nomatte
arratsin betetzin (nik) leiyotik kampo bota. Beste... Oriñala bazter guzita! Jo! 'Ta platera 'ta palangana 'ta holokua. 'Ta oaiñ ikusten 'zu, oaiñ zakurrai jartzeko 're nazka maten 'u katxarruk, e! Ikusita, e! Joe!
- Biño ordun (...)
- Ordun! Ordun, joe, ba al dakizu zembat katxarro! Zuk urtian pedido bat in ber zenun fabrikan itxeko 're, 'ta leno san 'uten zerrenda antijukin harrek... Harrei man ber zeniyon.
txeko ber zinittunak diretoriai 'ta firmatuko zizun, biño askotan prezisuna igual urratuko zizun. Trik!(...) Eman ez!
- Biño arpegira beitu gabe, e! Mutur luze batekin, e!
- A! Etxeko... Etxeko eman langilliri eman itten zen?
- Itxeko...
- Harek firmatu in ber zun.
- A!
- 'Ta zuk eskatzen baldin bazeniyon, kompaziyo batea, kazulak hasi hamar zentimetrokotik eta bazin berrogeita hamarreaiñokuk! Haundina berrogeita hamarrekua zen!
'Ta zuk eskatzen baldin bazenun haundi xamarra, trik trak! Urratu ingo zizun! Itxian bankete bat 'o jartzeko ber baldin bazenun, ematen ez!
- Oriñalak, hua mango zun!
- Bi esku ezkio, igual urratuko zun bat, e!
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-039
Pasartea 0:23:10 - 0:26:00 (2' 50'')
Laburpena Errenteriako Esmalterian eltzeak egiten ziren. 2000 artikulu ezberdin egiten zituzten. Estatu guztira bidaltzen zituzten. Langileei etxean behar zituzten eltzeak ematen zizkieten, baina zuzendariak sinatu behar izaten zuen, eta askotan ez zuen ematen eskatutako guztia.

Esmalterian enkargatu

Transkribapena

- Toki errea jon dia hamalau milla peseta, sestenta mil pesetas!
- ...joten zen ba lanea! Ugaldetxotik!
- Bai, biño itxian jabe in gabe geldittu.
Esmalteiyan nik hoeita lau urte pasa 'ta enkargatua nun almazenian, 'ta iraazten nittun dos mil doszientas pesetas.
- Hillaetin?
- Hillin, jornala.
- E! Enkargatu batek!
- 'Ta (Pabli) Martinez, han Martinezen semik. 'Ta Martinez eondu zen hogeita hamabost urtian almazenin, 'ta harrek alde iñ in zun. 'Ta harrek alde iñ in zun demboan, Alonso, Anatorio. Famoso zea, Errenteiyan bazen...
Esmalteiyan beti zapel gorriyakin 'ta zea, reketin dembun 'ta joten zena 'ta hoa pasa! Mekauen Vitoiyak hartu zun Esmalteiya. Vitoitik karri zuten katxarro pilla bat 'ta pillatan denak jarri nittun 'ta.
Nota hartu nun nik ze karri zittuzten 'ta. Harrek in zun... Xiriake nola Oiartzunen. Xiriake hemen bizi baizen 'ta rebisatu zittun Xiriakekin 'ta ofizina jon.'Ta ofizinatikan torri zen 'ta:
Rufino, ¡Aquí faltan estas piezas y!" "¿Qué piezas faltan?" Papera nik han eskuan. "¡Apuí están esas piezas, e?" 'ta diretorikin torri zen. Vitoiko diretorikin.
'Ta: "¡Has guardau!" "¡No he guardau! Tú antes de ir al oficina tenias que haber revisau conmigo, no con ése. ¡Tenías que haber revisau!" 'Ta biyek hor armatu dugu.'Ta Vitoiko txoferra han zen "Jo, si eso arma en Vitoria le despachan enseguida.
'Ta beste launak: "¡Sí, como ese es encargau él tambien, e!" biyek eta: "¡Cállate, que te voy a enseñar yo a tí!" " ¿Ya sabes tú para enseñar? Primero tienes que aprender, ya llevo yo veinticuatro años en el almacén y ¿Tú has venido ahora y me vas a enseñar tú a mí? "
Vitoira jun 'ta zortzi eun 'o pasik zittun 'ta nombatte han kristona ikasiya izango zen! 'Ta ni seittun jon ofizina 'ta: "kontua nei!" 'Ta: "Kontua zeba?" 'ta: "hola 'ta hola" "Jo, Rufino, ez zeatu! " 'Ta "ez zeatu! Ni ez naz horren bazterrin aiko, e!
'Ta kontua nei prepatu laumbateko!" ' Ta ez ziten prepatu 'ta ni gehiyo jon ez! Hau biali nun azkeneko jornalan billa! 'Ta geo Oxijenutan sartu in nitzan 'ta Oxigenutan sartu 'ta, zeatu ziten: "joe!
fabrikan aitzen zen batek, la Fajek, Ergoingua. La Fajek: "joe, Rufino, in duk astaki erra, e! Enkargatua euki 'ta, Esmalteitik alde ittia! 'Ta: "astakeiya ingo nun, biño ni arron kontentu no! Errelebun lanin 'ta itxeko lanak itteko!" San niyon:
" ba al dakizu zembat iraazten nun nik hillin? Bi milla 'ta berrehun pezta eunin, 'o... hillin irabazten nittun! 'Ta oaiñ Oxigenutan ba al dakizu zembat iraazten duten? Zortzi!" "Mekauendios!!
Nik 'e alde ingo nikek!" Eskerrak alde in nula, e! Difentzi erreko jornala da, e! Bi 'ta berrehunetikan zortzi milla pezta!
- Joe!
- Karo 'ta jendik usteko zuten ondo kobratzen zenutela! Fabrika zelako 'ta! Biño...
- Enkargatua 'ta bi milla pezta...
- Segurua 're juxtu juxtu juxtu patzen zuten!
- Geo nik inutillidadikin 'o belaunetatikan geldittu nitzan, a los cincuentayseis años geldittu nitzan.
Ta osaba itxekua 're han ibiltzen zena zen neria, itxekua 'ta Juan Mai 're bai 'ta biyek erretirua hartu 'ta biziko zortzi milla pezta hillero 'ta zeak, Juan Maik hamabi milla pezta 'ta osabak:
Joe, edadi hortan jubilatu 'ta ez du erretiro haundiyik izango! Nik hombeste urtian ibillita hamabi milla pezta..." Nik san niyon: "nik ez 'ttut zuk haimbeste urte, biño hogeita hamabi iraazten 'ttu nik e! Errenteikua!"
'Ta harrek hamabi, nik hogei milla pezta gehiyo! Maldiziyoka han alde in zun! Gutxi kotizatua, biño Oxigenutan kristona patzen ziten jornala, e! 'Ta noix-nahi propinak man, e!
Difentzi erreko lanteiyak bazin, e! Joe! Eskerrak alde in nula nik! Beste alu harrekin hasertuta bestela! Bestela han ustelduko nitzan!
- Harrek in zizun bentaja!
- Apuntatzen ai al da hoi? Ez!
- Dena jartzen ai al da hoi? Joe!
- Biño hua ez da biziko?
- E?
- Vitoiko hua uaiñ ez da... 'O gaztegua al zen hua?
- Ez, zarruo zen, biño geo uste 'ut hanka moztu 'ta denak in zizkatela! Seittun miña harrapatu 'ta!
- (...) hanka moztu!
- Hanka moztu! 'Ta geo osaba han ibiltzen zena béakin 'ta: "hi! Hanka moztu ziotek zeai, Anatorioi 'ta..."
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-039
Pasartea 0:13:00 - 0:17:30 (4' 30'')
Laburpena Errenteriako Esmalterian hogeita lau urte egin zituen lanean. Enkargatu zegoela, nagusiz aldatu zen lantegia, eta bera baino gutxiago zekien bat jarri zuten berarekin enkargatu. Bere urteetako lana baloratzen ez zutela ikusita eta hainbeste urtean lanean arituta zeukan soldata txikia kontuan hartuta, Esmalteria utzi eta oxigeno enpresan hasi zen lanean. HIKA.

Soldata eskasa

Transkribapena

- 'Ta esmalteiyan aittu ziñan lanin ordun?
- Ni hogeita lau urtian bai.
- Zembat urtekin hasi ziñan?
- Hamalautan. Hamar errialekin esan dut ba. Euneko hamar errial 'ta hogei urte arte, zea, hiru pezta gehinekua, 'ta hogei urtetan duro batea. 'Ta hiru pezta eskatzen,
irabazten nittun demboan diretoriri jornala eskatu niyon 'ta "que había que gara honores para aumentar el jornal. Que había que ganar honores" Mekauenlaletxe! Geo diretorin béan neskamikin ibiltzen zena 'ta biyek gelditzen giñan illunabarretan orduk sartzen.
'Ta imbentayua inta, hor Esmaltei ingurun urtitan iondu da Zabaleta, Lezokua. Ordun pintxe zon 'ta harrek eamata kalefaziyua. Paperak bota zittun 'ta gu han ai giñan bazterrin lanin 'o zean 'ta, jon 'ta paperak hartu 'ttugu 'ta mekauenlaletxe!
Imbentaiyuk iñak. Presidente: Patrizio Etxeberria, Bizepresidente: Ajuria. Hirugarrena ez dakit zeiñ Sarasola 'ta ne artin: "ez duk ne osaba, nik Sarasola bait biño!" Zea, gastos: benga denak paperan (ordenatu) 'ta paperin tantos.Y gananzias:
dieciocho millones quinientas mil pesetas! Ate 'zizu kontuk oain dela hirurogeita...
- Hirurogei...
- Hirurogeita bost urte 'ro zea!
Dieciocho millones, que no ganaba la fabrika! Mekauensuletxe! Geo han heldu da Pedro Oteiz. Hoi 're kas... Jode! Hogeita hamabost urte pasia zen Esmalteiyan 'ta san zin, hasi nitzen paperak itten aittu zen dembuan:
"hobe zenuke bihar bertan jongo baziñake ne lengusu bat ieltsero aitzen dena bada be kontura, 'ta harrena 'ta gehiyo irabaziko zenuke! 'Ta. Geo hor torri zitt:
"Rufino, zea diretoriri omenajia ittia pentsatu dugu hombeste urte 'ttu 'ta, zea bota ber dia hiru duro 'ro!" Jode! Kusten 'zu, que había que ganar honores! Harrek ez du nekin honoreik irabazi! Nik zeaik itteko!
'Ta " bale, bale." Ez niyon man! Dirua man harrei? Mekauenlaletxe!
Rikardo Bengoetxea. Akaso Emilio izautu igual ingo zenun zuk, biño Rikardo Bengoetxea zen jefe...
Zeakua, fabrikakua 'ta gu almazenin aitzen giñan 'ta hiru laun, hiru geldittu gu 'ta. " ¡Joe, esos tienen cojones, e! No han echau dinero!" "¿Dinero?" Béak asko patu ba lenotik!
- 'Ta gaiña mixeiy hua irabazi, ikusi zembat ganantzi zittuzten 'ta miña man ber du, e!
- Jode! Orduko hemezortzi milloikin Oiartzun erdiya eosiko zen!
- Aixa!
- E?
- Aixa!
- Jode! Seberonia. Ate 'zu kontuk! Gu uan dela berrogeita hamar urte jon berriiyak dia ezkondu giñala, 'ta Ualdetxon Seberonia zea, Intxixu, Intxixun aurrin don itxi hartan, setenta mil pesetas pisua! Zembat dembun iondu zen salgai! Ate 'zu kontuk!
- Ni akortzen naz, diru hoi kristona!
- 'Ta zea, 'ta hoa zea... 'Ta sesenta mil pesetas hor eondu zenin bazin zeakuk... Esmalteiyan, zea haik... Berrogei urte 'o gehiyo. Ate 'zak kontuk zeiñek eosiko zin! Mekauenla!
Diru hoikin, Oiartzunen erdiya aixa!
- Karo, biño, karo suelduk 'e holokuk izaki! Itxiak 'e garesti ordun!
- Hoixe!
- Orduko bai!
- Orduko bai!
- Gue osaba Juan Mai, Katalintxoko Juan Mai, honek izautuko zun.
Harrek: "joe hamalau mila duro, ez littekek Ugaldetxon etxia patu Errentira lanea joteko! Toki errea jon dia! Hamalau mila... setenta mil pesetas...
Nor Arbelaitz Sarasola, Rufino
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-039
Pasartea 0:09:20 - 0:13:00 (3' 40'')
Laburpena Rufino hamalau urterekin hasi zen Errenteriako Esmalterian lanean. Hogeita lau urte egin zituen bertan. Behin eskatu zuen soldata igoera, eta hala ere, ez zioten onartu. Orain dela 50 urte etxebizitzek zenbat balio zuten aipatzen du. Gaur egun baino askoz ere merkeagoak ziren, baina orduko soldata txikiak kontuan hartzen baditugu, orduan ere garestiak ziren. Hor etorri zit.

Transkribapena

Nor Egimendia Aranburu, Korneli
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-011
Pasartea 0:50:10 - 0:53:10 (3' 00'')
Laburpena Arropa nola garbitu agintzen zioten nagusiek. Donostian lixiba erabiltzen zen, baina hemen ez, eta hemengoak usain goxoagoa izaki.

Haurrak lanera behartuak

Transkribapena

-'Ta ez zuten eze, ordun besten, besten umia zela 'ro besten haurra zela 'ro zea 'ta ez zuten bat 'e errespetatzen. Gotzen ziyotenin: "Sei zak hara" 'ta "Katzak hua" 'ta, dena holaxe, bat 'e. Oan bezela: "Jongo al ziñake" 'ta hola? Bai...
Erki jongo nitzan: "Hara jon ber duk", "Hua karri ber duk", "Hoixe in zak, besteik ez". 'Ta, zean, Erlaitzen morroi nola 're bai. Pentsazu ordun kumuniyua itteko, hoixe kumuniyua inta astiartin jon nitzan 'ta.
'Ta ate handik, Amaseindik, hoi ya frontera sartuan da, Lastaolaku harta. Handik ate Erlaitzen barrena torri zea Elurretxea, Elurretxetik hemen parrillaku harta, handik goitik beitti. Ba al daizu hor non din minak zean? Sanartzuko minak?
-Hoi biño pixkat oandik zeaxio, Irun aldexio. Baserriya zea Aixpixta 'ro... Handik hartu uztarriya, beiyan uztarriya, neone biño haundiyuo, eurrezkua. Hartu 'ta betik goitti zeara ate zuzenin, tableruta. Zea Elurretxea.
'Ta Elurretxetik biaje galanta neri hura bizkarrin. Jo... 'Ta eze sateik ez. Oan san kompaziyo batea amurraziyun: "Nik ez dut eamango hoi" 'ro e, 'ta bertan utzi! Bai, erki! Jon in ber ba gabe, berriz atzea biali, doble biaje.
-Bai, hoi gutxinin.
-Hoi gutxinin. 'Ta gaiñea bronka seuru.
-'Ta jo 'ta itte' al zizuten?
-Ez, beiñ 'e ez jo. Biño ez beimpin bat 'e errespetatu. "Jongo al ziñake" 'ro, 'o "Garai txarra da oain, bihar jongo za 'ro".
Ez, ez. Gotzen al ziyoten arratseko hamabitan, arratseko hamabitan. Gotze' al ziyoten goizeko labatan, goizeko labatan. Haik ez zuten errespetatzen. Sango nazu hanako makis haik, garai hartan zea goizin labatan ardiyak biltzea! Ostra!
-'Ta geo bustiya jonta 'o ya bestik bazkalduta 'ro ailletzen baldin baziñen, mate' al zizuten?
-A, bai bai, bai bazkaiya 'ta bai. Bai bai bazkaiya man. Hoa dakat hoa zerriyangatik torritako hura dakat buruan ez zitela man.
'Ta zea, lau ordu jon 'ta torri itten. 'Ta geo Goizutan pasa nuna dembua. Iual ordu erdin bat 'o, errotan 'ta zaik, horren moko zaiya artu hura 'ta beste barra bat ogi 'o bi estraperloku hoik 'ta.
'Ta geo birian eamaten zenun tensiyua, beldurra, guardiziilana. Hoa zen, hoa zen ukerna e! Jotia 'ta tortzia zea normalin? Pf! Biño beti beldurka. Rebueltara orduko ailletuko: "Mekauen rebuelta pasatzin hortxe iual ttuk!". 'Ta beti holaxe beldurka. 'Ta hola...
-Bai, han gaiñea zerriyakin buelta pilla erra mango zenun. Esnaora joteko zerriy harrekin kalamidade errak pasako zenittun.
-Zerriyakin?
-Oiñez jotia bakarra ez dela, biajia bakarra ez dela.
-Ez... Hoi ba!
-Zerri...
-Zerriya, zerriya izena, zerriya bai ongi jarriya! La ospa! Kauen la ostra! 'Ta dena, dena bire txarretik, bire xiorra, dena bire xiorra. 'Ta bire xiorretik ate ezkio larria. 'Ta larre. Holaxe dena!
Oan bezela biriak eta izan ezkio bai. Dena mandabire, 'ta dena birexor, dena birexorra. Zer 'ta birexorran txerriya? Hoi basurde, hoi raza hoi basurdina da hoik dena txarreko dute hoik. Ostra!
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-007
Pasartea 0:23:29 - 0:27:10 (3' 41'')
Laburpena Haur morroia: haurrak ez ziren errespetatzen. Jo, ez zituzten jotzen, baina edozein ordu eta garaitan lan egitera bidaltzen zituzten. Bidean kilometro pila oinez, eta okerrena Guardia Zibila noiz agertuko beldurrak ibili beharra izaten zen.

Morroia eta nagusia

Transkribapena

-Morroiya izaki 'ta kampoa. Joe... Bai,bai...
-Zerbaitako aproxtu ber.
-'Ta geo hilleko sei duro aindu 'ta eskola 'ta eliza 'ta handik kusi. 'Ta geo azkeneko hiru hillatitan hamar pezta man. Bazittuzten koajik haik e! Joe...
'Ta azkeneko bi arropa, geinez 'e bi galtza pare. Galtza pare ez, buzua. Jakiña buzukin ez baizen beste arropik ber, harrek tapatzen baizittun denak. Alkandorik 'e ez nun izango iual. Buzua, hoixe bakarrik iul.
'Ta han geldittua izango da bat. Bestikin torri nitzen itxea. Oi, hoixe! Ez nitzan geiyo jon 'ta! 'Ta pasa nun dembun ez dait in baziten berriyik 'e, ez naz akortzen. Haik... Izan 'e, humbeste jende, iñor 'e ez lanea. 'Ta nola krixto atetzen zin haik!
'Ta haik ez zuten ordun itxia bena! Haik 'e maixterrak zin. Geo eosi 'men zuten noizpaitte. Baserriya bai haundiya 'ta hoi bai, biño...
-'Ta bat 'e abisatu gabe 'o san zeniyen ez ziñala bueltatuko?
-Torri nitzan 'ta geiyo jon ez, yasta! Gaur arte! Oi! Beste hiru hillate 'o lau pasata akaso bat 'e ez ziten mango 'ta! Oi! In ziten deskuento erra! Hiru hillatin zea... hemezortzi duro man berrin, hamar pezta.
-Beste norbaitte harrapatuko zuten!
-Ez dait ze in zuten...
-Deittu 're ez? 'Ta deus ez? Holaxe jon al ziñan?
-Bai, ordun garai haitan deitzeko, beak torri ber zuten ne billa. Han ordun ez zen telefonoik zea! 'Ta...
-Tortzen ez?
-'Ta ez torri iñor 'e nei! 'Ta ni ez jon.
-Bai karo 'ta haik 'e tortzeko ze arrazoikin torko zin?
-Ze arrazoikin torko zin?
-Sango zuten: "nahikua aguantatu 'ik!"
-Akaso, akaso geiyegi mana izan bazuten bai reklamatzea.
Nor Lardi Landa, Joxe Luix
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-007
Pasartea 0:20:40 - 0:22:50 (2' 10'')
Laburpena Haur morroia: nagusiek ez zuten bete hasieran agindutakoa; diru gutxiago, ez eskola eta ez jantziak. Ez zen gehiago itzuli.