Musika

- Santos zer zen, bea bakarra? 'O anai gehiyokin ez al zen torriya hua Lizartzatik?
- Ez, ez zun harrek anai... Harren anaiyak han, han bertan baserriyan lana itten zuten. Guria bakarra ate zen. Santos bakarra ate zen. Gaiñekuk han bertan lana itten zuten.

Han baserriya zen 'ta...
- Haik 'e ez al zin txistulaiyak?
- Bai, bai. Haik 'e han, han txistu jotzen aitzen zin. Denak txistulaiyak zin haik.

Osaba difuntua baizuten txistulaiya.
- A...!
- 'Ta harrek eakusten baiziyoten umetan denai txistua. Mutil zarra baizen gaiña 'ta!

Mutil zarrak bakizu, gauz onik ez da izaten!
- Eta geo ordun, Santosek eakutsi ziyon e... Juanitoi 'ta béak eakutsi ziyon? 'O kampun ikasi zuten?

- Geo Juanitoi 'ta béak ahaleiñ in zittun 'ta kusi zun ba: " ba hoik ettit errenditzen hemen nik nahi 'uten bezela!" 'ta in zittun txistulaita batzuk Errentira jon zin 'ta bestik Donostira, 'ta partittu zin 'ta hoik 'e bestekin ikasi zuten hoik 'e. Hoik 'e...

- Geo haik semiri!
- Haik semiri.
- Eta zuri ez al zattu behiñ 'e goua in hola txistua jotzeko 'ro?

- Ez.
- Amurraziyo erra bai batzutan! "Txistua jo!" "Jo zak txistua 'ta in zik lanak!" saten niyoten... Nik saten niyoten miño (...) aman sanak ez aitu baliyo!"

- Karo zu, zuk bazterrak garbittu 'ta jana jartzen zenun bittarte, haik erki!
- Hoixen. jana, han jana jarri in ber 'ta! Dena itxia garbittu 'ta, kampoko itxiak garbittu 'ta, taberna 'ta joten zinin haik, hanguk garbittu 'ta, nahik, nahiko lana banun nik ordun!

- Ezkonduta geo 're seittu zenun...
- Ez, ezkonduta geo ez, ez. Ez, ez, ez. Ezkonduta geo ez, hantxe. Nahiko lanak banittun ezkonduta geo 're!

- Besteik ez dut esatekoik nik.
- Bai, gauza pilla erra bai, eukiko zenittuzke sateko! Zenbat denbo falta da? Zortzi minutu.
- Nik zea jakin nahi dut, txistu, txistulaiyan martxa hoik.

Hoik zea, geo semik 'ta nola hasi zin ikasten? Attak eakutsi ziyoten? 'O beák zuten zaletasuna?
- Ez, atta, atta hasi zen. Attak txistu jotzen zun, Lizartzan 'e txistua jotzen zun,

honea torrita 're bai, 'ta hemen hasi zin txistua jotzen denak. 'Ta geo in zin, kalea jon txistulaiyan itxea, ze, ez dakit zein zen? Zein zen hura? Mendizabal eo... Ez dakit zein zen, txistulaiya... Batzuk 'ta bestik berriz, Errentira 'ta partittu in zin.

"Uo...! Oiyartzunguk gue gisa zakik!" Txistu jotzen han itxian aitzen baizin attakin batzutan, biño ba, attai obeittu txistua jotzen! Juerga jon ber zenin!
- Semik ez ziyoten kasoik itten attai? 'O ze?

- Kaso bai, hola tokata bat 'o beste 'ro itten zuten, biño "gaurko nahikua dugu, e atta! " "bai, bai. Zuzte, zuzte nahi zuten tokira!" saten ziyoten. 'Ta geo batzuk Errentira jon zin 'ta geo bestik Donostira jon zin 'ta...

- Ezkonduta geo 're Santosek txistua jotzen al zun?
- O! Amakin bat bier jona da Arlepoa 'ta, zeara... Beste mendiyak zer dia hor? xixtua kuadrilla juntatu 'ta, txistua hartu 'ta martxa txistua juaz.

- Mendira?
- Mendira.
- Zertikan? Gaazita zolako 'ro?

- Mendira zertik joten zin?
- Oi! Jaitan mendira jon 'ta, jatea!
- Ordun erromeiya prepatzen zuten!

- Hoik joten zin mendira, kompaziyo batea, Artikutza jon ber bazuten permisua eskatu ber izaten zen, 'ta Artikuzko sarrerako taberna hartan ordun jaten maten baizuten. 'Ta han jaten zuten. Hemen enkargatu bazkaiya 'ta han jan. 'Ta txistua plazan jo 'ta denin.

'Ta geo Ergoindik gotti ez dakit ze mendi zuten hor, bado hor 'e zerbatte. Hor ibiltzen... Noiz-nahi ibil... Noiz-nahi joten zin. 'Ta saardoteiyak hasten zinin...
- Geldittu gabe!

- Ez kontatu itxian!
- Itxian 'e lana in berko zuten ba! 'O beti kampun ibiltzen zin? Beti txistua jotzen?
- Ez itxian...

- E... Gizona nola da? Xantos...
- Santos. Santos Arocena. Lizartzakua zen hora.
- 'Ta hua, hare ya txistua jotzen zula torri zen honea?

- Bai, bai. Honea, txistulaiyak zin haik Lizartzan. 'Ta geo in zuten honea torri 'ta txistua jotzen zuten hemen, 'ta txistokin juerga galantak eta, txistukin hara 'ta txistukin saartai batea 'ta txistukin beste saartaira 'ta...

Denak batzuk saltoka, 'ta bestik dantzan 'ta hortxe denak. Bakizu, gazteiya ze izaten den!
- Biño haik txistua, billeratan 'ta ez zuten txistua joko?
- E?

- Beste jaitan joko zuten. Noiz joten zuten txistua haik?
- Haik hola norbattek saten baziyon: " Saarteira jon ber yeu Santos" "A bai? Noa?" 'Ta "Ualdetxoa 'ro... Iturriotzen saardua zen tokira" "'Ta eaman ber al dut trastia?"

"Bai, bai, eman zak 'ta baltsik eta denak jo gaiña!" "Bai, horrek ez dik baltsik jotzeko abildadeik!" Txis, txis txistua, txistuagatik saten zun. " Ez, hik nahi ez dukelako!" Hola 'ta behintzat, han 'e ibiltzen zinak izango zin denak.

Akabo, hartan bukatu zen hora dena. Bukatu zen geo 'ta...

- Lana, lana!
- Eta zer zen, e... Altziberko billera hoi ordun zuk izautu, gaztetatik izautu zenun?
- Oi! Nik beti izautu dut Altziberko billera!

- Beti?
- Beti, bai, bai. Manuel, Iruñerreneku Manuelek... Iruñerrenekua! Manuelek itten zun ben itxeko balkoitik jo.

- Ze itten zun soiñua?
- Filarmonika, bai.
- A bai, e?

- Filarmonika haundiya zun. 'Ta oso, oso oso soiñujotzaille ona zen. Geo jende asko joten zen, geo zea in ber zela, kioskua in ber zela! 'Ta nik san niyon: "kioskua? Hor kompon! Nik ez dut diroik emateko, e! Alla kuentos!

Kioskua in ber bazute in, ni dantzan gutxi bilko naz 'ta... Nik ez dut kioskuntzat diroik mango." 'Ta in zuten oso kiosko politta!
- Bai, e?

- Bai! Koloretako zeak eman 'ta, egurrezko kolozko... In zuten bai!
- 'Ta non in zuten?
- Plazan erdi erdiyan.

- Hara!
- Erdi erdiyan ez, pixka 't Beko Ostatu aldexio. In zuten plaza... Kotxiri 'ta buelta man 'ta itteko tokiya... Han, biño geo Manuel aspertu zen, 'ta zea, Donostitik...

Oaiñ arte gouan euki 'ttut ba zein zin haik. Atta semik tortzen zin soiñu jotzea honea. Donostitik tortzen zin haik... Zein zin? Famosuk zin ba gaiña! 'Ta atta tortzen baldin bazen, semia beste batea joten zen, 'ta hola ibiltzen zin haik 'e soiñu jotzen. 'Ta geo...

- Iruñabarreneko Manuel jeixten al zen kioskoa? 'O harrek balkoiyan seittu zun jotzen?
- Ez, ez, ez, ez. Hora geldittu zenin... Geldittu zeneko in zen denak zerbatte dirua man ahal zena, 'ta kioskua.

- A...!
- 'Ta kioskua in zenin, Manuelek in zun utzi soiñua jotzia, 'ta kiosku hartan itten zuten zea haik, Donostikuk zin, ez dakit, ya... Goun euki 'ttut urte askuan, biño bu! Hombeste urte!

- Bai. Ba, igual du!
-Aztu. 'Ta geo bakizu, Errentin, batzuk Errentiyan bazela musika 'ta ez dakit non zela 'ta, pixkaka pixkaka attu in zen! Altziberko billera attu zen,

jendia galanki izaten zen jaitan han! Irundik eta, zembat jende joten zen! Asko jendia!
- Oiyartzunguk bakarra ez, e!
- Oiyartzunguk bakarra? Oiyartzunguk biño gehiyo izaten zen kampokua!

Irundik eta Errentitik eta denetatik, Errenteiyan 'e bazen musika, biñon... Gaiña fiestetan han Errentiko musikeruk ekartzen zittuzten. 'Ta hortxe ibiltzen zin denak!

- Ordun herriko... Por ejemplo... Anai zaarrenan launak 'o kuadrilla juntatzen zin, Errentikuk eta Oiyartzunguk eta hola 'ta Garmendin itten zuten barrikotia. Eta guk bai poz erra! Biño gue amak ez utzitzen gui betti joten 'ta gu eskailla burun jarri exeita

'ta hango juergak eta han txistua... Juanito Oiñatibia 'ta hoik, txisto 'ta guzi joten zin 'ta ze... Entradan dantzan zabillela zea... Leno san 'utena Txomin Kinkirriñeneku hoi hola hautsi 'ta zintzilik geldittu hola zea eiyin parin!

Zezenan pare-parin dena hola (zarrautzita)'ta beno...! Denak bero-bero iñak saardukin 'ta! Hartu 'ta ben hora ezin gotti atereik! Bai! Garmendin barrikotiak urtian bi izaten zin.

-'Ta panderua jotzen hemen hasi ziñan, Tolareko billeratan san zenun?
-Bai... 'ta bokaillo bat ematen ziten, holako bokaillua.
-Borriyanakin?
-Borriyak apaiya 'ta nik holako bokaillua.

'Ta eraiya ez nun deus eaten biño nai banun limonada 'ro zerbaitte.
-'Ta pandero-jole gutxiyo?
-E?
-Pandero-jole gutxiyo, zuk harrek afaiya 'ta zuk bokaillua.

-Bai, joer! Harrek soiñ haundiya zun! Gaiñea soiñu gramatikua 'ro haundiya soiñua bai.
-'Ta nola...?
-Harrei jornala gaiñea 'ta nei ez.
-'Ta zu kontentu panderua jotzen!

-Bai 'ta bokaillua jaten 'e! Aski konten!
-'Ta ze in zizun beak eskatu 'o zuk eskatu, nola hasi,nolatan hasi ziñan?
-Nik ez dait beak eskatu ziten 'o Borye beak 'o, igual Borye beak asko, panderuk asko launtzen baiyo soiñulaiyai.

'Ta halakon bat 'zango zen'ta geoya hasi giñan handik 'ta geo Borye tortzen ez zenin Kapotte, Lontxo. 'Ta hola 'ta geo askotan San Juan itturrira joten giñan 'ta toki askota panderua jotzea. Biño hau gabe,beti berienda 'ro maten zutena. Hola...

-Panderua jotzen... zu panderua jotzen ibilliya za...
-Bai.
-Ta, non... Non ikasi 'ta in zenun?
-Ardi kontun naillela. Ardi kontun naillela. Ardiyak kontzen 'ta panderua jo.

-'Ta zeiñek man zizun?
-Panderua? Panderua... Lembizi sortu nun, hamalau pezta kosta zin eta txerriyan txermoniyak partitzen ibilta mantako propinakin.

-'Ta eosi non?
-Zean... Beko drogeiyan.
-Eta... 'Ta ikasi bakarrik?

-Ikasi bakarrik.
-'Ta ai ze ardiyai?
-Lembizi ardi kontun naillela.

-'Ta normala al zen arditan eukiki 'ta zea...
-Numbatte dembua pasa ber zenun 'ta zerbaittekin angurrittu ber!

-'Ta ardiyak, ze ze...
-Ardiyak belasun.
-Zenenak zaintzen zenittun?

-Morroi neon tokikuk!
-A...!
-Ailuxetakuk
-Ordun orrontin gazteik eosi zenun panderua.

-Bai... Nik panderua eosiko nun, ez dait ba nik zembat urte izango nittun... Bai, morroi neola beimpin... Hamalau bat urte 'ro zerbaitte hola.

-Ze in zeniyon norbaittei kusi 'ro?
-Haizeaingo Gregoriok zun. Haizeaingo Gregorio nola Arizpe 'o? Hango nausiyak. Hua ni biño gaztio da. 'Ta Haizeaiñen nola bizi zin soiñilaiyak bertan Anttonio 'ta Pako, harrek panderua jotzen zun.

'Ta nik ez dakit non kusi nun panderua 'ta gustatu in tzin 'ta harrek salduko zila! 'Ta sei duron. Joe sei duro... Asko bai zen.
'Ta dios! Penakin beti, 'ta penakin... Sei duron faltan, 'ta izaki ez 'ta. Geo txermoniyaki billu nittun hamalau pezta, bai hamalau pezta...

'O hamabost in nittun? Zerbaitte hola beimpin... Txermoniyak eaman 'ta propina. 'Ta eliza jaiyero honea, handik Ailuxetatik e! Oiñez... 'Ta jakiña meza, 'o meza entzunta 'ro kuzkuzin naillela panderua han kusi! Beko drogeiyan. 'Ta eosi! Hartu 'ta martxa neri harrekin.

-Ze hamalau peztakin 'o?
-Hamalau peztakin bai!
-Ordun ongi garesti nahi zizun saldu!

-Harrek bai!
-Bai sei durokin...
-Harrek doblik! Doblik eta geiyo!

'Ta gustatu itten panderua! 'Ta usatua 'ta hala eniyon hartu 'zandu ta... 'Ta geo pues... Tolaren jotzen nun Borriyakin. Geo San Juan itturrira 're joten giñan, kuadrillan... 'Ta geo zean 'e bai Pako Aizekukin 'e jo izan dut zean... San Isidrotan kalin. 'Ta ba... toki askotan.

Aizeko Anttoniokin 're bai 'ta. Pako, o Anttonio bordakukin 'e bai 'ta... Martiñekin 'ta... Soiñulaiya denakin. Bordaberrikin 'ta... Axeigorriyakin 'ta...
-'Ta soiñulaiyak zer zin soiñu ttikiyakin?
-Soiñu ttikiyakin bai.

-'Ta haik nola ikasten zuten?
-Haik... Haik 'e ai zila, ai zila, ai zila ateko zuten nolapaitte pieza 'ta segi. Kapottekin 'e bai, Kapotte (...)kin jo 'ut.

-Eakutsi ez zun iñorrek itten hemen Oiartzunen 'o?
-Zer?
-Soiñua...
-Ez! Ez, ordun ez.

-'Ta soiñua 'ta panderutik aparte ze geiyo jotzen zin? Zeak 'ta 're bai ez?
-Kastaiñuelak?
-Kastaiñuelak... Jotzen zin baita 're? 'Ta geo txistu maillan 'ta, dultzaiñak 'ta holakuk jotzen zin?

-Txistu maillan zea hoik, Xantu 'ta hoik... (...)eko oango zea hoik atta, osaba 'ta... 'Ta gaiñekun zea hoi esto gaiterua 'ro delaku hoik, Agirretxe 'ta hoik.

-Dultzaiñak?
-Dultzaiñak. 'Ta geo hemen billera itten zen pues, Irunen 'e itten zen, Extebenin, Xoruanin 'e bai Anakan, Bentasen 'e bai, Oiyalumen 'e bai, hoa toki askotan itten zen.

-'Ta dantza? Ze dantza klase itten zen?
-Sueltua 'ta lotua. Hemen ez zen libre lotua ittia. Oiartzunen.

-'Ta zeiñek kontrolatzen zun hua? Apaizak 'o hola 'o?
-Jakiña ba. Ze hoixe...
-'Ta, 'ta...
-Biño hemen Tolaen 'ta billeran utzitzen zuten e! Xanisteantan ez.

-A...!
-Han ez zen libre?
-Hemen bai?

-Hemen bai.
-Hemen bijilatzeko ez zelako iñor iual!
-Nik ez dait nola izango zen!

-Ergoinen, Txikierdin, Altzibarren... 'Ta Pikoketan, Ameztitan...
Hemen, gaiñekun ez dait nik, gaiñekun Aizeaiñen 'e izaten men zin. Ni ez naz beiñe tokatu Aizeaiñen.

-'Ta hola... Baserri, bai Aizeaiñen, Pikoketan, Ameztitan, gaiñekun...
-'Ta Ergoinen? Zuek ergoinen izautuko zenuten...
-Tolaren!
-Tolaren? 'Ta nola, ze itten zuten tabladua jarri 'o?

-Ze tabladua? Maiyan gaiñin soiñua jo. Maiyan gaiñin xeita jarri silla txar batekin 'ta han jo. Hantxe denak aurri hortan dantzan. 'Ta egualdi ona baldin bazen kampun.

-'Ta zea... Iandero 'ro?
-Iandero, iandero! Fiestatan ez, fiestak zinin utzitzen ziguten fiestai negoziatzen. Biño gaiñekun beti. Hemen 'ta Txikierdin. Geo hemengua utzi zen 'ta geo jon zin Altziarrea.

Geo Altziarkua zeatu zen, bukatu zen 'ta geo azkenekua Txikierdin seuski izango zen. 'Ta Pikoketan 'ta hoi dena batetxo, geo bajatu zin.

-'Ta kalin ez al zen izaten?
-Geo jarri zuten kalin zea, gaztintzat zerbaitte musika 'ro 'ta... Oan potto, batez!

-'Ta bertako jendia bakarrik ibilko zen, auzotako jendia? 'O kampoko jendia tortzen zen?
-Errenti aillekatik 'ta tortzen zen jendia... 'Ta Lezotik, 'ta Irundik 'ta bai... Jendia kampotik asko tortzen zen.

-'Ta soiñua jotzen 'ta zein izaten zin?
-Hemen Borya. Eta... Altziarren tortzen zen soilaiya 'ta gazpana. 'Ta Txikierdin 'e bi anaiyak, batek soiñua 'ta bestik gazpana.

-Gazpana zerrei saten yozu?
-Zea hoi bum!
-A! Jazbanda.
-'Ta gaiñekun...