Kanpoko lantegiak

- Altatzeko 'ta zea 'ta. Erdaraz dena, bakizu. Hola. Han hamaika urte arte 'ta geo itxea torri 'ta hamabost urtetan fabrikan hasi nitzan. Hamabost urtekin hasi nitzan fabrikan. Papelean. Han 'e banun osaba bat enkargatua zona, Errentikua, Uranga, 'ta zen.. Beno osaba,

harren andria zen gue aman izeba. Gue aman izeba 'ta guk 'e osaba saten geniyon. 'Ta harren bitartez hamasei urte arte ez zen libre gau txandan 'ta lana ittia, ben reglamentua hala zen, biño ni osaba harren bitartez lentxio hasi nitzan. 'Ta hola.

- Joe, hala 're ze gazteik, e?
- Bai.
- Oain bial 'zazu hamabost urtekin!

- Arreban bizikletakin. Arreba zarrenak bazun bizikleta 'ta harenakin. Harrekin.
- Len emakumik asko ibiltzen zin bizikletan.
- Ui, ahal zunak.

- Zunak klaro!
- Ahal zunak. Maraiko zeaiy eosiya. Nola zun izena Maraiko gizonak?
- Juan Luix.

- Handik Maraitik eosiya zen bizikleta. Esnikin biltzen zen, esneketan 'ta beti sosa pixka 't 'o, trampa pixka 't ingo zun ura pixka 't botata 'ro komei 'ta harrek bizikletantzat aurretu in zun 'ta amak eosi. Hola bai, emakumia! Ordun 'e...

- 'Ta zu harren bizikletan joten baziñan, geo hua nola joten zen?
- E?
- Esniakin.

- Hua oiñez astuakin. Harrek ez zun ber izaten bizikletik ordun.
- 'Ta bizikletan hara.

- Lendaiziko gau txandakin hasi nitzan, oiñez. 'Ta Larralpakua... Larraldapa bakizu non den baserriya, ez? Kamiyun bazterrin.
- Bai.

- Horko gizonak han itten zun lana 'ta horren errelebun tokatu nitzan 'ta horrekin. Ne amak nahiyo izaten zun bizikletan jotia biño horrekin oiñez jotia. 'Ta lendaiziko eunin 'ta geo hola jon giñan, biño geo ni ne moun, bizikletakin. Bizikleta argiyik gabe, linternakin 'ta...

Geo noizpatte han kontrabandun biltzen zena bazen papeleran bat, irundarra, 'ta harrek karri zin argiya, paola 'ta dinamua 'ta...
- Bizikletantzat?

- Geo bizikletan jarri 'ta jo, ze orgullua! Bizikleta argiyakin.
- Kriston lujua.

- Hola, geo ya aurretu nun zerbatte dirua 'ro 'ta beste biziketa bat eosi nun 'ta ahal zen bezela.
- Bizikletan asko ibilliya za zu, e?

- Geo soldaduxka nik Leonen in nun, minatan. Hemen batzuk Arditturrin itten zuten, biño gu Leonea jon giñan.
- 'Ta nolatan, ez zanakan aukerik hemen itteko?

- Bai. 'Ta ez nun pentsatzen nik holakoik eta gue attak gaiña ez zun nahi izaten. "Mote mote zea 'ta..." hola 'ta. Harek 'e... Bakizu, soldauska jon biño lau hillaete lenoztik jon ber 'zaten zen mina 'ta lenoztik jonak zin... Zuk ez 'ttuzu izautuko, jakiña, oaiñ difunto...

Delfino Gartxitenekua, Inazio Etxebeste, Altzermo, Bordako... Zulatxipibordako Julien 'ta zortzi laun zin hara jonak. 'Ta hoi zen, iturrioz bat ieltxerotza ittea hara jonak zinak, herriy horta lanea (Toreno de Sil) hoi da Ponferradatik hogeita hiru kilometroa. Eta hoik hara jon zin Franco

garaiyin eta Franco honea tortzen zinin, politiko pixka 't zena kartzela sartzen zuten.
- Karo.

- Franco honea tortzen zen eun batzuk pasatzea 'ta horrengatik. Ez bazattu importik komeni bada hizketan hok esango 'ttut kontuk, ez?
- Bai, bai, bai, bai.

- Ez du importantziyik.
- Neatik bai.

- Eta hoik kartzela sartzen zittuzten eta horrengatik eta. Geo hoik zuten anai bat lenoztik hara jona hango trena 'ta jartzeko 'ta trenbirik eta jartzeko 'ta hola 'ta geo anaiy hoik urtiak iñ zittuzten ben andriakin 'ta...

- Biño han ezkondua zen hora, ez?

- Bai, Pedro bai. Hangua zun andria. Eta hain bitartez, hain kompaiñiya... Aduana zen gue nausiya, bizkaitarra, minak zittuna 'ta harrek obra batzuk in nahi 'ta harek eaman zittun kuadrilla bat Iturrioztikan.

- Igeltseruk?
- Han obran eta aitzeko. Geo haik guri "Zuzte hara, arront ongi eongo zazte, zuzte hara, zuzte hara!" 'Ta Bordazpiko Joxe 'ro harrek inondik 'e jon nahi zun 'ta hara jon giñan.

Hogeita hamar hillaete han pasa, soldauskan. 'Ta hemendik asko zen garaiy hartan mutillak Arditturrin iñak zinak. 'Ta hola zen.
- Bai, urti haitan bai.

- Biño hara pasik 'e, jonik 'e ez dakat urrikiyik. Beti erdaraz 'ta trebatu 'ta zea 'ta beti hemendik ate gabik.

- Biño, txandaka aitzen giñan, e! Batzuk ale batzuk 'ta bestik bestia.
- Gu, zea... nakila nik, zembat, zer zen... Pentsa 'zu ze kartzen zun goseti hartan. Azak, zea, jendiri mateko. Razionamendua karri 'ta razionatua azak berde berdik.

Mekauenlaletxe! 'Ta listiña kajetan jartzen aitzen giñan 'ta zembat zen. Emakumik gehiyo zin gizasemia biño. Aza berdik! Joe! Errenteitik ate 'ta itxea ordun kartzen nittun bizikletan, bizikle... Kartzen nittun. Geo moniato 're bai. Joe, bestia! Moniato!

- Hoi ez nittun nik izautu han. Moniato 'ta Aza (...)

- Ez al zenun izautu moniato? Joe! Nik zue lengusua, Lutxi, zen guekin aitzen zena eta (...) Etxeberrikua. 'Ta harren partik eta hain itxea jun 'ta hain moniatuk eta denak karri 'ta. Gosia! Mekauenlaletxe! Ordun pasa genittun guk errak!

- (...)
- Moniato hoi patata bezela erre 'ta...
- Gozuagua, ezta?

- Gozua. Pata erria jan ez dun jendia 're. Labian jarri taka 'ta labiak kriston berua iukitzen zuten 'ta guk burniyan gaiñin jarri 'ta istanteko erria patata! Patata erria jan.
- Ogiya falta.

- Bai. Biño patata erria jateko 're zokoa jon 'ta jan ber zen, ikusten bazizuten!
- Biño oaingo jana biño garbiyo!
- Hoixe!

- Patata erria 'ta oain jaten duguna ez dakigu!
- Hoi bai. Gehiyo bai, biño...
- Haik naturalo dia, zin!

- (...)
- Gaiña askotan izango zuten harra barruan, ezta?
- Rellenuk.

- Betiak, patata betiak!
- Patata betia!
- Bai, ordun harrak eta ez zin beituko, dena barrena! Haik 'e goxuak!