Orokorra

- 'Ta konfesatzea jonta 're pizkorrena aurrea 'ta! Han Serora 'ro, emakume 't biltzen zen 'ta "aizu, zu zea, ni hau biño lenuo naz ni 'ta" beno, harek besotik heldu 'ta jarri aurrin 'ta hua 're moldatzen.

- Eta apaizak zein zin ordun?
- Apaiza...
- Don Antonio.

- Don Jose...
- Don Jose ez. Hau ez ordun. Don Jose Bergaetxe ez. Don (...).
- Ez geoztik geo.

- Geoztik. Don Antonio 'ta, Don Pablo 'ta, Don Juan 'ta.
- Don Juan 'ta Don Jose Luis.
- Don Jose Luis.

- Don Jose Luis tortzen zen. Bazen beste bat, Don Eustakio. Gaixtua zen arront. Harrei lurrin harri koxkorrak billu 'ta han belauneko jarrazi 'ta... Hua gaixtua zen. Biño Don Jose Luis 'ta hoik, ez, hoik pranko gizon onak zin.

- Don Jose Luis zea beti, "zuen txerri tokiyan bauk Jangoikua 'ta..." hola, dena holaxe.
- Bai.
- Gizajua!

- Ez zea 're joten giñan libreta 're. Astian pezta bat 'o ez dakit ze jartzen genun.
- Hillin, hillin ez al zen izaten, hillin pezta 'ro?

- Hillaetin pezta 'ro, hillaetin 'ta... Joten giñan 'ta be esplikaziyua itten 'ta gu berriz, esplikaziyua alde iñ nahi handikan 'ta. "Hi txikito, Jangoikua non duk?" " Leku guzitan!" "'Ta zuen txerri tokiyan 'e ba al duk?" "Ez, guk ez dugu zerri tokiyik!". "Beno, ongi ziok!"

- Jo, erra. Konfesatzea jonta ez zenuten pekatu haundiyik izango, Domingo?
- Konfesatzea, konfesatzea jon 'ta, behiñ 'e pekatua san ber, zer zen, pekatua zer zen 'e ez genekigun, biño... "Amai erritan 'ta amak sana in nahi ezik 'ta."

- Maldiziyon bat 'o beste 'o... Hola.
- Zerbatte barrenin saten zun 'ta salbe bat errezatzeko 'ro 'ta. Geo harek gurutzia eskukin itten zunin, ordun martxa! Poza erra bai ordun!

- 'Ta hara 're oiñez, kalea, ez?
- Oiñez, hoixe! Ordun ez zen kotxeik eta deus 'e.
- Dena oiñez.
- Oiñez.

- Eskola Aierdira!

- Eskola Aierdira 'ta han 'e maixtra zea genun, kastillana. Esku batin bihatza bakarra zun, biño bihatz harrekin erki kontzen masailla! 'Ta kontuk eta hizketan ustegabin 'ta, etorri 'ta kontu bihatz motz batekin 'ta bestikin ta, ta ta ta... Ixillik!

- Bai makillakin 'e! E? Makillakin 'e! Harrek makillakin 'e jotzen zun, e!
- Makilla uste 'ut zea, bihatzak elkarren onduan jarri 'ta jotzen zula 're, uste 'ut jotzen zula, e!
- Baita buruan 'e!

- Ordun kazkako mordoska jasuk!
- Bai, leno maistra 'ta maistran 'ta mendin bizittu ga leno. Uan berriz, aldrebes.
- Uan aldrebes.

- Uan... Kutxilluk atetzen 'ute ume kozkorrak eta...
- Oain maisuk beldurrak!
- 'Ta ño! Hau 're...

- Ez, hoi 're...
- Hau 're ez da gauz iokiya e! Lañeza gehiyei 're...
- Bai, lañeza punttua eyote kontu 'ta! Hua gehiyeiya 'ta hau gehiyeiya

- Bai, hoi da.
- Horrei kontu ber ziyoten 'ta ez baiyote kontu!

- Ez. Batetik bestea in du 'ta! Karo, oaiñ hoi atzea itten zailla! Bai, bai. 'Ta harek kastillanua zen, 'o euskeraz bazekin...
- Kastillana zen.

- Ez zekin eskuaraz.
- Eskuaraz ez zekiyen.
- 'Ta nongua zen hua?

- A! Ez dakit nongotarra izango zen hua.
- Hua ez dakit nongua zen.
- 'Ta lo 'ta non itten zun?

- Hor ba, hor.
- Hemen, hemen, eskolan. Hor hiru bizitza bazin leno.
- Ez, bi, bi hemen. Bat maestrana 'ta bestia zeana.

- A bai. Joxepa 'ta bestia zea Txampaiñe bestia. Bi bizitza bazin bai.
- Oaiñ 'e bai, oaiñ 'e Jesukristo bizi den hauzku hoi, hoi herriyana da.
- Hor biziko zen maixtra!

- Hortxe.
- Eta bian eskola?
- Bian eskola.

- 'Ta mordoska...
- 'Ta eskolan... Eskola illunaarretan tortzen zen apaiza, 'ta zea itten zun, zinea, zinea bezelakua botzen zun. Zean, paetin jarri zea, maindire zui bat 'ta gu hor lurrin eseita 'ta hautsa 'ta

gu hautsakin aztarka 'ta hautsa arrotu itten 'ta geo guri beira jarri zeakin, tele, zeakin... Apaatukin 'ta gu kieto ixi ixillik, kieto geldi geldiik. Eta apaizak ez iertzen. Biño apaiza beste aiyeka botzen ai zela, zea, holoko santo 'ta haloko santo, 'ta bai gu santua lurrin aztarka, oilluk bezela.

- Kaso pilla erra itten zeniyoten!
- Bestela kastiguk ikara maten baizuten!
- 'Ta hua illunabarrin tortzen zen! Illunabarrin?

- Arratsaldin.
- Arratsaldin.
- Bai. Eskola atetzeko punttaran 'o.

- Hoi ez al zen astian behin izaten?
- Astian behin tortzen zen.
- Ostiala izango zen. Ostialetan.

- Ez dakit ze eunetan tortzen zen.
- Ostiala uste 'ut zela.

-'Ta geo hoi, geo euskerakin 'ta kultura 'ta hoi dena ze ingo zen gerrakin, ez?
-Bai, bai, bai, bai.
-Ze hor aurretik bazin batzokiyak eta?

-Bai, bai, bai, bai. Batzokiya 'ta bazin bai.
-Non zin batzokiya 'ta?
-Batzokiya zean zen bat. Geo Frente de Juventudeseko beak hartu zuten batzokiya. Zein da hoi ba? Len san dut!

-Romeronia 'ro?
-Romeronin teatruk eta itten zittuzten. Batzokiko zeak, nazionalistak, teatruk eta han itten zittuzten bai. Eta geo batzokiya zean zakaten, Zirkulua, geo Zirkulo.

Jarri ziyoten izena beak, "Circulo Carlista". Zuk bakizu nun zen hoi? Bar Maite?
-Bai. Tarti hortan, ez? Kutxa 'ta Faustinana tarti hortan zen?
-Bai, Faustinatik Kutxara zen tarte bat.

'Ta hor zon zea, itxe ttiki bat 'ta hor zen zea batzokiko. 'Ta geo "Frente Juventudes" jarri zuten hor. Ez geo, azken azkeneko gu zea giñan ez dait "Nación Católica" zen 'o zerbaitte holako.

Izen batekin sartu giñan gu hor. Gu hor sartzen giñen, gu ya berandu e! Biño aurretikan Zirkulua eon zen. Zirkulo Karlixta 'ta. Zeaku hortan beintzat, Romeroneku hortan beintzat hoik izaten zin.

'Ta geo Pikabenia, Pikabenian ematen zuten dotriña gaztiai. Geo Pikabenian 'e, palaziyun. Zuk izautu zu Pikabeneko palaziyua 'ta?
-Palaziyua ez. Frontoiya gotzen naz ni.

-Ba! Nik baittut erretratu hoik denak. Goiyan ttut eta, bestela!
-Eun batin ate berko ttuzu.
-Bai, ateko 'izut. 'Ta hara beintzat joten zin, dotriña matea joten zin hara Pikabenea.

'Ta geo han gerra dembuan han 'e zeak eon zin tropak eon zin han 'e. Zertikan Pikabea beak 'e alde in ber izandu zun hemendikan. 'Ta geo harrek 'e, jakiña momentu hartan numbaitte ez zun izango 'ta!

Bankuk jabetu zin 'ta saldu zak hoi! Mendizabalek eta Urangak biyek eosi zuten, doscientas cincuenta mil pesetas. Finka guziya! Palaziyo 'ta horko terreno guziya 'ta horko baso guziyak eta horko dena! Bai

-Joe, erra negoziyua!
-Biño ordun 'e leno san duguna, asko izango zen!
-Bai, ordun bai!
-Ordun asko izango zen!

-Bai.
-Batzuk hoi, batzuk izango zin abertzalik 'ta zinak, biño beste batzuk hoi da, zue aitta bezela periodiko bat letzen zulako 'ta.

-Bai, bai, bai. 'Ta normala da, abertzale moun 'ta. Ordun nik ez dait ze partido izango zin, karlistak eta nazionalistak zin gehinak. Geo nik saten 'utena Palaziyoko bi anai, ez letzen ez eskribitzen ez zakitenak!

Hemen Itturraldeko aittona, biño ordun nik aitzen nittun geo barbeiyan kontu pilla gaitza bat eta beste. Biño denak! Geo sakristaua xanto bat zen, Ollokineko Antonio. Saten zaittut ba, gue goiko, gue aitta 'ta beste biyek!

'Ta. Eta bueno! 'Ta geo guk izautu ttugunak. Hemen oan ikusten ttuzu, ez zaittut esango izenik biño. Ya ezkerrekuk biño radikala batzuk eta zea naxionalistak eta hola aitzen dia gaintikan.

Hoi guan ne artin 'ta zuen aitta ze izandu. Hemen, bo! Zea korreajia jarri, falanjin korreajia alkandora urdiñakin, instrukziyuk ematen zeai gaztiai 'ta guk ixilik eon ber oandikan e!

'Ta hoi gui naxionalistak... Kaguen dio! Zuek, zuek... 'Ta holako! Biño.
-Batzuk ezjakintasun asko 'ta, beste batzuk...
-Bai, bai. Nik ez dakit semik ez dakit, ez zun jakingo be aitta nola zen biño la ospa!

-Bai 'o jakin nahi 'ta ixil.
-Bai, bai eruana, bai bai. Enfin, "Hay que hacer de tripas corazón" saten den bezela.

- Biño eskandalo bat izandu da hau! Eskandalo bat! 'Ta tristia netzako izandu da, tristia ez? Beák aberastu dila pobrin kontura! Pobrik honeaiño utzi, e, pobrik lepotik utzi denak 'ta... Nik eskutan pasa 'ut kontratista, eskutan 'ta nik badakit zembat milloi iñ 'ttuzten, zembat milloiy

iñ 'ttuzten, biño eskrupuloik gabe! Eskrupuloik gabe!
- Behiñ 'e gastatuko ez 'ttutenak.
- Ez, ez, ez. Ez, ez, hoiy hola da. Hoi hola da.

- Bai, bai, hala ber du, haimbeste salduta!
- Bai, bai, bai.
- Gastua 're izango 'ute, miñon...

- Itxe batekin doblatu (...) Zui kobratzen bazattuzte eondu din bezela cincuenta sesenta millones, pues hogeita hamarrekin itten zuten etxia! 'Ta beste dena al saco! 'Ta beák jakiña diru beltza eskatze 'ute! Karo, komeni 'yote, komeni 'yote. Biño hoi...

- Zakua gehiyegi estutu dute 'ta...
- Bai, bai, bai, bai. Bazen ordua e! Bueno ez da hau estutu gobiernotikan e!
- Ez.

- Merkatua bea zeatu da, saturatu in da.
- Hoi da.

- Saturatu in da, gobiernotik ez da torri hau. Hau ya in da itto 'ta jendik 'e ezin du 'ta geo iyo dinin zeak, interesak 'ta iyo dinin...
- Karo ze len hain interes bajukin hipoteka 'ta erraxo eskatu 'ta itten zuten...

- 'Ta geo bi laun lanin 'ta pues bueno batenakin segi, patuz 'ta gaiñekun...
- Biño zembat diro bi laun lanin...
- Bai, hoi da.

- 'Ta gurasuk 'e abalatuk eta...
- Bai, bai, bai, bai. Bai, bai 'ta askotan bankua eziñ ailletu 'ta kendu 'ta, itxia kendu 'ta bankui ez 'yo interesatzen hoi. Harek zertako 'ttu itxiak?

- Karo.
- Ez, ez harrei...
- Karo eske banku beák 'e ya hasiyak zin nola hala ez ematen, e!

- Bai, bai, bai, bai.
- Len eoziñ mouta maten zuten....
- Ikusten ai zin 'ta! Biño hoiy handik etorri da, e! Amerikatik etorri da e! Han hasi dia!

- A!
- Han hasi da krisisa 'ta geo hoi dena...
- Handik.

- Bai, bai, handik zabaldu da hoi dena e! Han jende askok kredituk aterik eta eziñ ailletu 'ta banko guziyak krak itten ai zinak.
- Zuk san 'zuna, ze in ber dute haimbeste itxekin?

- Hoi klaro, klaro!
- Bankuk dirua ber du!

- Dirua, ez, ez, ez, ez. Ez, ez, 'ta gaiña bankuk abalatua baldin bau 'o man bau kreditua berrogeita hamar milloi 'ta oan joten da itxia saltzea 'ta ez du baliyo berrogeita hamar milloi...

- Oso zean zonin konstrukziyua, langillik 'ta 're bai.
- Biño Espaiñiyan desmadre bat izandu da, e itxia itten. Frantzia, Alemania, Inglaterra hiruak elkartuta biño itxe gehiyo itten ai zin hemen bakarrikan. 'Ta eske itxurik gabe!

Nik badakat, bian eukiko dut, periodikoko rekorte bat oain dela hogeita hiru lau urtekua, ez? 'Ta orduan zembat bizilaun giñan zea, Gipuzkoan 'ta oan... Hoiy oaiñ dela bost urtekua da, ez, 'ta oaiñ zembat bizi giñan. 'Ta oaiñ dela hogeita bost urte biño gutxiyo bizi ga oaiñ Gipuzkoan.

- Itxe gehiyo.
- 'Ta zuk esan nazu hogeita bost urtian ze kostruittu den hemen! 'Ta ordun etxiak, sobran dozte itxiak! Etorri ber du pilla bat! Sate 'ute hemen badoztela hirurehun milla etxe hutsak zean,

Euskal Herriyan! Hirurehun milla etxe hutsak badila! Eta Espaiñi guziyak milloi bat etxe hutsak eta gehiyo badila! Etorri ber du... Horrek tetxua jua daka!
- Bai, bai.
- Tetxua jua daka horrek.

- 'Ta haik zertikan hasi zin hoi dena saltzen 'ta?
- Hoik zakaten koiñado bat. Zea bat, arreba... Bueno (...) arreba bat 'ta zakaten ezkondua un tal Altzibar 'ta Hondarraiyan zakaten golfu hortan txaleta 'ta armadoria zen. 'Ta armadori horrei nik ez dakit nola

arraiyo negoziyua gezki jon, zorrak in eta lasai jokatu eta berrehun milloiyeko zorrak 'o bankukin iñ 'ttuzte eta orduan ez dakit espropiaziyua 'ro ze torri ziyon eta gaiña béak patzeko ez zula 'ta kartzela!

'Ta ordun familiyak, familiyak pues kartzela desonra bentzako 'ta familiyak tapatu in nahi 'ta patu in nahi. Berrehun milloi garaiy haitan diro asko zen. 'Ta ordun hasi zin saldu 'ta bankui patzen. Biño geo nei saten zin zeak (...) "Joe, eske eziñ 'yeu aurrea atera! Interesakin patzeko ber 'yeu

diro guziya! Interesak patzeko!" Ordun interesak haundiyak baizin! Interesak catorce, quince 'ta veinte por cien 'ta inteesa ikaarriyak baizin. 'Ta haik hua patzeko haimbeste ez zutela! Terreno guziyak saltzen ai zila 'ta interesak... Tronkua ez zutela kentzen. 'Ta zeatzen ai zila,

dena deseitten ai zila 'ta. Geo san zin bankukin in zutela zea bat, akuerdo bat. Tronkua patuko zutela, interesak kentzeko denak. 'Ta bankuk 'e amore man zutela. Tronkua, jakiña ikusten zuten bankuk 'e ai zila arruinatzen famili bat, dena deseitten ai zila 'ta azkenin bueno bankuk

'e ai zin aberasten beaiyen kontura eta betiko zuten, ez zen...
- Ez zuten zea itten...
- Ezin zuten zeatu...

- Buelta eman.
- Interesak jaten ziyoten dena.
- Karo.
- 'Ta azkenin interesak kendu ziyoten, tronkua bukatu zuten 'ta holaxe.