Kontrabandistak

Geo joten giñan, geo zeatu giñan pixka't pixkortu giñan, gu 're erarin pixka't aurrea 'ta.
-Bai 'ta honek beak 'e indartu.
-Bai 'ta. 'Ta joten giñan hara, Endaraaku horta 'ta Naparrak tortzen zin billa.

'Ta jakitten zuten zembat zen, biño haik 'e jendia nahi aiña ezin harrapatu. 'Ta askotan bi hiru laun 'o palta. 'Ta bueno, norbaittek jon berko zute ba aurrea. Lembizi aldetikan bestik joten zin, pixkat gu biño zeaxiuk edadexiuk 'ta espabilatuk.

Otsamanteiko Martxelino difuntua 'ta, zea Antzuzaltako Errejino 'ta, hoik joten zin 'ta. Geo gu 're pixka 't zaletuk eta jongo giñala 'ta. Hala hasi giñan joten 'ta joten giñen.

Zeara, Zelainzokoa. Zelainzokoa. (BERA)
-Biaje erra.
-Eskolamendin (BERA) beitti. Sartzen da auro hara. Biño hemengo personantzat lekuak ez dia haik.

Gu ordun, trena ibiltzen zen han, trena txar bat. Zeatik nombaitte.
-Bidasoa, Bidasoa. Bi trena 'ta bi aldetan.
-Ibilli al zen?

Nik kusi, aski aldetik pasa bai biño.
-Hua zeaiño joten zen, Elizondoiño ez zen ailletzen, Irurita.
-A Irurita!
-Irurita.
-Bai 'ta geo Iruna tortzen zen, hako estaziyoa 'ro

-Eunin bi biaje itten zittun.
-Bai.
-Aski motela bai.
-Bai. Ttiki-ttiki bat, 'ta tunela 're galanki hor.

-Bai.
-'Ta hala geo hor, hara jon 'ta beira jarri 'ta: "Erne e! Trena heldu baldin bada, zea baztertu." 'Ta hola saten ziguten. Geo han naparrak 'ta napar haik batek Pepe. Zea karabinero (?) 'men zen bea.

Zea numbaitte han karabineruk beti han ba, karabineruk. Oan geo guardiziilak jarri zin biño, len leeno mikeletik 'ta karabineruk baizin. Mikeletik 'e bai, mikeletik gaixtuak gaiñea! Gaixtuak haik bertakuk izaki, euskaldunak zin.

Karabineruk berriz zea numbaitik torriyak ez zin hain zeak izaten. Ez haik 'e onak ez biño, hok espabilatuuk.
-Bai 'ta gaiñea bertakuk.
-Bertakuk. Hala 'ta... Hala beimpin

-Berriz bolaa hua 're pasatzen zen 'ta berriz 'e atzea leengo birea. Geo asko samar tira zuten, tira ikarriya 'ta asko samar karri zuten. Hasi zin eamaten 'ta jendia 're ber 'ta jendia billu in ber 'ta geo eozein ez zuen jon nahi izaten batzuk eta.

-Gaiñea konfintzako jendia.
-Bai kofintzako jendia ber 'ta. Hala 'ta geo san ziun gue Inaxiok zea, Sailpuuko Inazion, Joxe 'ta hoin,, Joxe difuntun 'ta aitta.
-Inazio hua 're.
-Inazio hua 're. 'Ta harrek hua jongo zela astuakin.

'Ta ni 're harrekin batin astuakin guk eamateko, zea biña. Bestela banakin jonten giñanak gu, harrekin biyen arte eamango genittun lau. Bi astokin lau pakete. 'Ta hala 'ta eun batin baguz betik goitti 'ta Aitxulein tunela itten ai zin.

-Soldauk.
-'Ta soldauk eta. Hara ailletu 'ta han herreruk kampun txaol txar batin kinkiti kanka 'ta. 'Ta hala hara ailletu 'ta handik goitti ate ber ba. Tunelan zeatik goitti, 'ta polliki-polliki. 'Ta arre 'ta gue astuakin.

Ate batzuk eta, 'ta sarjenton bat 'ro 'ta: "¿A donde va esta gente? ¿A donde van?" 'ta hasi ziun 'ta "¿A donde vais?"
Inazio difuntuk san ziyon: "Al molino, al molino". Zea errota guzela, ordun errotaa joten baigiñen Naparruño.

'Ta "Sí,pero en estas horas..." 'ta hasi zen armoniyan. Biño guk martxa aurrea. Jon giñan 'ta nahikua hasi guk hoi akortzen, zerbait usaiya bazun zerbaitte harrek.

'Ta bueno, ez zela ba hala asko joteik. 'Ta beno geo pentsatu genun handik ez zola joteik 'ta jongo giñala Olaundittotikan, iyoko giñala Aiakosoroa, betik goitti.

-Astuakin?
-Astuakin. 'Ta hala polliki-polliki, polliki-polliki jon giñan 'ta Aiakosorua biño beeixio, Larregorrietaku hortan harkaitz zerri batzuk baia. Gue asto txar hua ttikiya zen biño zea zen pixkorra 'ta arrimatzen zen hoa.

Biño Sailpuukua kankaillua 'ta zea zen baldarra. Hua ezin harrek, astuari ezin. 'Ta guria goitti iyo'ta ai zen otia jaten 'ro 'ta nik hartu muturretik 'ta Inazio difuntuk atzetikan 'ta asto haundiy hua 're iyotzen genun.

Geo Endaasorotikan, Enarazpiyan barrena berriz Aitxulein barrena jetsi. Pentsazu ze buelta!
-Joe... Ze buelta!
-Ze buelta!
-'Ta bire txarra!
-'Ta bire txarra.

'Ta malda beitti dena harriya 'ta zikiña 'ta astuak irristatzen zin 'ta hantxe niok eamaten nittun 'ta. Beno biaji hua 're itten genun ba.
-Handik sartzen txaolea?
-Bai. 'Ta handik beitti martxa.

Geo hala 'ta hala 're pixka 't izutu 'ro itten giñan 'ta beldurra 'ta astua galdu ezko astuan jabia 'ro nun zen 'o hasiko zila seittun 'ta akabo iñalak 'ta. Bueno utzi genun hua 're.

'Ta geo berriz 'e bizkarrez 'ta benga! Amakin bat zako kafe jon zen.

-Tortzen zin kamionak kafikin. Kafia hasi zen, kafe gordiña, erre gabia. Zako...
-Alia, alia, kafe alia.
-Kafe alia. Prantziyan gerra ai zun,

Alemanak ai zin hor. Alemanak hartua zuten hoi dena. 'Ta itten 'men zuten zerbaitte botika itteko, izaten 'men zuten kafe gordiña.

Bai. 'Ta hala zakuk tortzen zin, gaiñin Brasilgo seillukin 'ta tortzen zin zakuk josiyak e! Zaku earrak, hako lori-lori batzuk 'zaten dia gozo batzuk!

-Bai, biño loriyak. Hala, halako kamionak tortzen zin. Errenteitikan 'ta rra! 'Ta hor bri-bra, bri-bra, bri-bra botzen zittuzten. Hogei zako igual lurrea 'ta anda!

Martxa haik auro! Beldurra izaten 'men zuten 'ta alde auro haik, itten zuten. 'Ta guk haik hartu 'ta arrastaka 'ta ahal genun bezela.

Hor azpikaldin barruti xar bat bazen 'ta hara atetzen genittun Inaxio 'ta biyek. Han utzi 'ta geo tortzen ziun jabia. Handik ondoko eunea 'o ondokun 'o.

Tortzen zen 'ta ni ayudantia. 'Ta Inaxio be lanea 'ta aitzen zen 'ta ni. 'Ta zea joskura polliki-polliki zakua hondatu gabe ebakitzen geniyon zakuri.

Jositako listo... zea hura.
-Joskura.
-Joskura. Geo harrek jon ber baizun, zaku harrek jon ber baizun. Biño osoik gehiyegi izaten zen.

Nik ez dait ba berrogein bat 'o berroeitamar kilo zembat 'zango zin haik. Bai 'zango zin berroitamar. Ez dait ba. Mmm... Ez zin humbeste 'zango, zertik hoitamarna kiloko zakuk itten genittun bizkarrrin eamateko.

-Erra hua 're!
-Bai. Nahikua izaten zen. Hala 'ta prepatzen ttugu zaku hoik 'ta. Betetzen genittun erdiño 'ro hola 'ta hartu 'ta raka, raka, raka.

Jabik itten zizkan doblatu 'ta billutzen zun. 'Ta lixtoiya 'ta pastorratz haundi bat hola mutur ukerrakin 'ta harekin raka, raka, raka josten zun.

'Ta bi belarri, bi aiekatan erki itten zizkan, bi belarri raka, raka, raka buelta in 'ta. Usuarraiyo iña.

'Ta rast bi pasaera man 'ta koapillo bat in 'ta bueno "Hau bale! Tira horrea".
'Ta nik hartu 'ta bazterrea arrastatu pixkat.

Hala jartzen genittun. 'Ta nik Inaxioi saten niyon: "Ño, ni 're jongo nitzake pozik! Zuekin jongo nitzake"
"Bai, biño hoik bizkarrin jaso in ber dia!"

San zin. Hua astuakin intako biaji hoi inta, handik puska 't geruo zen. Banittun, orduko izango nittun hamasei urte 'zango nittun.

Haik beimpin bai. 'Ta hala, jaso in ber da 'ta.
"Jasoko ez dut ba!". 'Ta nik jon 'ta prueba itten neone bakarrik jon 'ta bizkarrea 'ta ja! Hoeitamar, hoeitamar kilo baitia!

'Ta honaaiño itten 'ta hemendik goitti ezin 'ta. 'Ta ejerziziyua eunero, sateko gaiñea 'zaten nun lana 're. 'Ta jon 'ta aitzen nitzan.

Prepaziyuk itten. 'Ta hasi nintzen ba jasotzen. Goitti jasotzen hasi nitzen, bizkarrin jasotzen. Manejoz kontra hartu belaunetan. 'Ta belaunetatik goitti gorputzai eatsi 'ta gorputzin goitti in 'ta ttak honea atetzen nun.

-Harri-jasotzaillik bezela.
-Bai hala. 'Ta geo bueno! Noizpaitte beimpin jende asko hasiya tokatu 'ta "Hau 're..." gue inaxiok san ziyon jabiai: "Hau 're jongo 'men yuken, miño oandik gaztia duk 'ta ez dit eaman berko"

'Ta: "Oi! Zertik ez ba? Gue tartin hortxe jongo 'uk "
Hala, ni bai konten aski san zin zeak, harrek, birian beldurra 'ta: "Zu nekin batea torri e! Zuk nei seittu. 'Ta ezin jaso baldin bazu, nik launduko zattut jasotzen".

Hala, 'ta ez jasotzen nun. Iñalak itten nittun e! Iñalak bai! 'Ta martxa, 'tabiajia in'ta ikiarri kontentu. Hara jon 'ta, Endaerreka joten giñan, jenelin Endaaborda. 'Ta jon 'ta han bokailluk izaten genittun 'ta.

Ardo pixka 't han hartu, ez erra biño. 'Ta... Bai, ardo... Ardo haren zean 'ta pixka 't bizitzen giñan berriz 'ta gen biaje hoi in 'ta itxea. Beno, bost duro. Ordun bost duro, itten genun bela biajia.

'Ta hasi giñan 'ta handik aurrea zeatu, jaarri. Jarri 'ta horko biaji hoi aixa itten. Hogeitamar kilokin aixa. Oan, batzutan itten genun, beldurra baldin bazen, biria 'ta hoi fuera e! Larretik.

'Ta ordun izortzen zen pixka 't.
-Dena pauso txarra.
-Goienetxekoerreka jon 'ta handik goitik beitti, larrian zea goitti urbiria bazen han 'ta han barrena jon 'ta handik goitti atetzen giñan Aitxuleiko lepo ixkiñ horta 'ta.

Handik banaka-banaka pasa 'ta hola beldurra izaten baizen. Kusten baigenittun nola tortzen zin goitti guardiziilak. 'Ta guk miedoo! 'Ta hala, ordun berrize hua 're bolaa pasatzen zen 'ta.

-Noiztik noizea izandu 'te zen?
-Zea kontrabandua? Kontrabandu hoi?
-Bai. Ze urtetatik ze urteta 'ro da, geina 'ro? 'O beti izandu da 'o?

-Beti izandu da kontrabandua 'ta oaiñ 'e, oaiñ 'e kontrabanduk seittuko du. Seun zekin, droga 'ro urria 'ro... Biño oan bizkarrin 'ta hola ez. Kamionatan 'ta kotxetan 'ta...

-'Ta, biño hoi ze izaten zen hemenguk beste aldeiño joten zin? 'O txandak zittuzten?
-Ez. Kompaziyo batea, hartuko zittuzten Berakuk Frantziyan, 'o frantzesak urruti xamartik iul karko zittuzten Bera aldea.

'Ta horkuk, hartu Berakuk, eta mango ziyoten Lesakakui 'o Aranazkuri 'ro... Hartuko zuten haik, 'ta haik mango ziyoten Oiartzunguri. Oiartzunguk mango ziyoten beste eskuai. Auskalo zembat eskutan pasako zen azkenin hua! Jon ber zun tokiño... Joteko.

-'Ta ordun zea, guardizillak denin eongo zin?
-Hoixe! Beti bi eoten zin.
-Beti bi.
-Bai. Paria.

-'Ta geo kartzelan 'ta sartuta asko eukitzen al zittuzten? 'O kastigo haundiya izate' al zen 'o?
-Ez dait ordun munta 'ro ze izaten zen... Paketikin 'ta hoikin kastigo gutxiyo zuten, zeak personakin geiyo.

-Ya.
-Personak pasata...
-Askotan gaiñea politika kontungatik 'de iual izango zen!
-Bai...

-Zu ez za ibilliya izango?
-Ez. 'Ta nai 're...
-Ibilli gabe 're...
-Bai.
-Komeiya errak...

-'Ta ordun jende asko 'ta ibilliko zen kontrabandun 'ta?
-Hoixen! Dena...
-'Ta hoi Guru... Gurutzen barrena 'ta 're bai, e? Nik uste nun geina hemendik ibiltzen zila.

-Bai, denetik, denetik! Kontrabandun pasatzen zen garaiy haitan baita... zeatik 'e Eskase aillekatik 'e! Hortik zeara, kuebeta ailleka! Barrakoloy aldea! Hortik, hortik Perurena ailleka! Hortik tak Astiarra!

-'Ta ze itten zen handik karri 'o eaman?
-Karri gei, eaman 'e bai zerbaitte, biño karri geiyo!
-'Ta ze kartzen zen 'ta?

-Pontilla, kafia, karia 're bai, kubiertak 'e kartzen zittuzten, 'ta gauz asko!
-'Ta animaliyak...
-Sakarinak 'e bai! E?

-Animaliyakin ibiltzen 'te zin?
-Baita 're!
-Baita 're?

-Ardiyak hemendik hara, 'ta handik honea beiyak! Bei gorriy holakuk.
-'Ta pertsonakin ibilli 'zandu 'te dia?
-Baita 're! 'Ta portuesakin 'de bai, lenoztik. Bai hemen garai batin, pf... Jesus!

Garai batin eondu zin Ergoinguk beak, kartzelan, ez dait hamairu zin 'o hamalau zin. Erra da e! Barriyo batetik, kartzelan. Kontrabandungatik! 'Ta emakume bat!