Basoa

Gaztainak, basoak, ira, ota, intxaurrak, urrak, esparrua, larrea

Neguan mendian

Transkribapena

- 'Ta negu partian ez ziñaten hola goiyan ibiltzen, beraxio beti?
- Bai Arantzazu, Zegama Aralar 'ta hoik altu izaten zin! Han metro elurra igual itten zun Aralarren e!
- Han lanian ai ziñaztela e? ai ziñazten garaiyn?
- Beno ai giñan garayin
- Igual tokatuko zen hola 're e?
- Elurra itten zun elur puskat 'ta elurra itten itten hasi miño lenotik aldeitten genun. Miño elurra harrapatu 're bai itten ziun.
- Hoi izango zen txarra!
- Bai han guarda guardaitxia esaten geniyon guarda bizi zen, Sanmigelko kruzian, oan bota zutela uste 'ut guarda etxi hoa.
- Ez dakit aspaldiyan e naiz ni izandu miño badakit nuntxo den bai.
- Sanmiel Sanmiela eskoira hartzen da, ez ezkerrea, eskoira bertan zen. Igaratzako biria 'ta guardaitxia bertan. Igaratza 'e biri guk in genun, han bazen ermita ttiki bat, Igaratzan
- Bai Igaratza izena bai,
- Naparrun aitzen giñan miño dipuzkun gehina
Nor Elizegi Zapirain, Juantxo. "Prailetarra"
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-091
Pasartea 0:18:31 - 0:20:05 (1' 34'')
Laburpena Neguan jaitsi egiten ziren. Leku altuan lan egiten baitzuten, eta bertan elurra egiten zuen. Igaratzako bidea ere haiek egina da.

Argitik argira lanean

Transkribapena

- Goizin argiyikin hasi, eunakin hasi goizin lanin, 'ta illunduta geatu. Argitik argira ordun ez zen zortzi ordu 'ta istoiyik
-Egun argiz aprobetxatu ber, euneko argiya.
- Bai.
Euna argitzeko erramintak eskuan ginttula lanin. Pronto hasteko.
- Bañog eo ingo zenuten hamaiketakua 'ro
- Bai, geo betziyak aldin, o' betzi 'ta erdik inguru hortan, itten genun hola bokaillo haundi bana jaten ganun, beste ardo trao bat o' beste in ta beize benga lanin!
Nor Elizegi Zapirain, Juantxo. "Prailetarra"
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-091
Pasartea 0:12:36 - 0:13:29 (0' 53'')
Laburpena Eguna argitzearekin batera hasten ziren lanean. Eta argia joatean bukatzen zuten. Tartean hamaiketakoa egiten zuten.

Bidea egiten eskuz

Transkribapena

- Geo biria itten 're bai. Dena eskuz. Aitzurra 'ta pikotxa. 'Ta in ginttun hemen Sorondotikan aurrea Aldura[10798] aldea 'ta geo beste alleka 're bai enbalse aldea 'ta.
Zortzi kilometro dena eskuz. Harri gorra baldin bazen barrenua saten you, hola burni luze batzuk, bi muturretan luziak zorrotzakin.
'Ta zulatu harriya, kartutxua sartu han 'ta lertu harriya 'ta pikotxakin harrotu 'ta segi.
- Hua pikotxakin harrotu
- Geo harriya eskuz botzen zenun bazterrea 'ta, o' pareta iñ o' in ber zena in 'ta
-Lezoya in berko zenuten?
- Bai lezoya leku baztutan 'ta bestetan berriz lurra botiaz botiaz bea pilla itten zen, montoiya itten zen.
- Eta esan dezu, errramienta asko 're ez zenuten garai hartan, ze erramienta ibiltzen zenuten?
- E... aitzurra 'ta pikotxa asko. Gio barrenua, 'ta geo
- Zer da barrenua?
- Barrenua len san duten burni luzi hoi. Hoi harriya zulatzeko izaten da. 'Ta gio lurra hemendikan nola esango 'ut hauzkaldin nola ai dia hor berriya itten hau bezela, hoinbeste birian (...) 'ta karretillakin.
Karretillakin dena itten ganun. Nik karretilla kargatu hara jon 'ta bota 'ta torri 'ta kargatu 'ta segi!
Bi laun hiru karretillakin eun guziyan geatu 'be.
Nor Elizegi Zapirain, Juantxo. "Prailetarra"
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-091
Pasartea 0:06:47 - 0:09:05 (2' 18'')
Laburpena Mendietara zuhaitzak landatzera iristeko, bideak egin behar izan zituzten. 8 kilometro. Dena eskuz. Herramientak: aitzurra, pikotxa, barrenua. Barrenua: harria zulatzeko burdinezko tresna.

Pinu landaketa

Transkribapena

- Hor e baso lanian 'ta aittu ziñatenian, diputaziyuak o' ayuntamentuak o' emango zizuten lana ez?
- Bai hoik e' bai. Papelerak e' asko.
Papelerak e' mendi mendiya hartu zun, ba Errentikun Oiartzungun 'ta hartu zittun mendiyak,
'ta guri geo eman ziun piñua aldatzeko. Piñua aldatu genun oan dela, oan dela berrogeita hamar urte 'o
berroei urtetik gora 'ta... bota zittuzten aik piñu haik, berriz ayuntamentuk usteut aldatu zittula.
- Zuek in zenittuzten aldatu, jarri
-Bai jarri genittun guk, haik hazi zian
- 'Ta nun jarri zenittuzten piñuak zuek?
- Hemen Sorondo bakizu? Sorondotikan hautz mendy hoitan denin
- Hor Sorondotik hauntz Aldura aldea harrapatzen du
- Bai Aldura aldea 'ta geo hauntz zea aldea Goizuta aldea 're mendi haundiyak dia
-Bai
- Sorondotik hor denin. Arlepotik[Arlepotik:9940} goitti hautz hauzko alleka 're bai, k
Nor Elizegi Zapirain, Juantxo. "Prailetarra"
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-091
Pasartea 0:04:47 - 0:06:47 (2' 00'')
Laburpena Diputazioak, udalek ematen zieten lana. Baina, gehienbat paper-fabrikak. Pinua landatzeko, haitza, pagoa eta bertako zuhaitz asko kendu behar izan zituzten. Oiartzunen Sorondotik eta Arlepotik Goizuta alderako mendietan sartu zuten pinua.

Lana

Transkribapena

- 'Ta zu ordun aurretikan esan zu hor plastiko fabrikan lana in
- Bai, hemetzi urtian. Bai
- Hemeretzi urte e?
- Geo mendiyan lenoztik hogei pasa nittun
- Hogei
- Bai. Zarra naz ni!
- Hogei urte mendiyan baso lanian o
- Bai, bai anayak alkarrekin.
- Anayak nittun nausiyak. Haik itten zuten lanteiya hartu o... aldatu ber da arbola o' biria in ber da o' garbittu ber da mendiya o' haik hartzen zuten 'ta
haik pioi geiyo 're bazittuzten 'ta ni haikin aitzen nitzan.
- Eta nun aitzen ziñazten?
- Hemen dipu... egiya satekoz, len aittutako tokiyan erdiyik ez dut izautuko, non aittu giñan ez dakit, zenbait lekutan, miño dipuzko guziya iya iya jira genun.
- A bai eh?
- Arantzazu eta Zegama, Aralar eta hoyek denetan Lazkao 'ta hoyek denetan aittu giñan.
Miño lantei bat bukatzin bestea joten giñan... 'ta behin oktubrin atzenazkeo honuntz Oiartzun aldea tortzen giñan.
Oiartzun aldea o' Tolosa aldea o' bajatu. Aralartik, Zeama aldetik 'ta altu hoitatik. Elurra itten zun izugarriyak itten zittun 'ta hola. Gen biziya holaxe salbatua du.
Guk ez genun partipaziyoik 'ta ezer e' gure gurasuk eaman ziun dote parte bat izugarriya. Pake santua iñoi sosik ez. Zor batzuk bazin, Zorrak haik denan arte patu ginttun, hemen Karrikako itxi hoi 're bai, baserri ttiki bat zen. Hora etorri giñan.
Nor Elizegi Zapirain, Juantxo. "Prailetarra"
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-091
Pasartea 0:02:15 - 0:04:47 (2' 32'')
Laburpena Plastiko fabrikan 19 urte pasa zituen. Aurretik hogei urtez aritu zen mendian, basoan lanean. Anaiak zituen nagusi. Gipuzkoa guztian zehar ibiltzen ziren: Arantzazun, Zegaman, Lazkaon, Aralarren ... Leku garaiak ziren horiek, neguan elurtu egiten ziren. Beraz, urrian menditik jaisten ziren.

Guardak

Transkribapena

Nor Mendiburu Etxeburu, Teodora
Lehentasuna 2
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-088
Pasartea 0:23:32 - 0:24:50 (1' 18'')
Laburpena Gaur egun kotxez ibiltzen dira guardak. Lehen dena oinez egiten zuten. Mendien eta kanalen egoera begiratzen zuten. Orain dena zikintzen ari dira.

Perretxikoak

Transkribapena

-Eta gaiñeko perretxikuak eta, onttuak eta e, ze klasetakuak?
-Bai, biltzen genittun ontuak, onto xuiyak, onto beltxak, gibelurdiñak. Perretxikutan biltzen genittun e!
Izautzen genittun perretxikuk. Amak 'e bialtzen ziuten sextua hartuta, perretxiko batzuk aer biltzen zittuzten. 'Ta perretxikuk biltzea 'ta. Perretxikua izautzen genun.
-Gibelurdiñaz gaiñea, beste perretxikoik?
-Xixak. Perretxikuk, gaiñontzekun asko 're ez. Ontuak, onto zuiyak, onto beltzak, xixak, gibelurdiñak. Gaiñontzian, onto gorriyak. Gaiñontzekun.
-Gaiñekun, txampiñoi 'ta holako zeaik?
-Ez, ez. Hoik. Gaiñekun ez naz asko fiyatzen ni jatia. Alaba hor ibilttu 'a perretxiko dembuan. Jo, horrek ibilli ttu gustoa!
Siesta in 'ta nola deskontso(...) zen 'ta auzko zea hoita jon, mendiy hoita 'ta.
-'Ta lampernaik edo?
-E?
-Lampernaik edo?
-Ez.
-Ezta 're?
-Ez. Lamperna zerrei deitzen yozu? Perretxikui?
-Ez, e zapela zuri-zuriya du.
-A bai?
-Bai, txapela hola punta ttiki batekin 'da. Haundiya da.
-A bai?
-Zortoin luzia du.
-Ona al da jateko?
-Bai, gure amonak hala saten zun, biño guk ez dugu ohitturik.
-Hua jateko?
-Amonak bai biltzen zittun e.
-Bai?
-Guk ez. Nik san 'izut ze klase: onto zuiyak, onto beltzak, onto gorriya, gibelurdiña, xixak. Hoik bai, hoik izautzen nittun. Biño gaiñontzekun izautzen ez denik ez nun hartzen nik e!
-Ondo izautu ber! Ondo izautu bier du perretxikua, bestela... Bai.
-'Ta gaiñekun mendin pentsatzen dut, 'o jostaketa garaira atetzen ziñetenin perretxikuk bezela, beste zeoze izaten zen biltzeko?
-Ez, kamamillua baldin bazen, kamamillua. Gaiñontzekun ez. Jostatu 'ta ostea eskola, rekreua pixkat ibilli 'ta.
-Ez gaztaiñak 'o intxaurrak 'o?
-Ez, ez zen halakoik izaten.
Nor Etxeberria Olaziregi, Joxepa
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-087
Pasartea 0:36:18 - 0:38:25 (2' 07'')
Laburpena Zein perretxiko biltzen zituzten aipatzen du, gibelurdina, onddo zuria, onddo beltza,onddo gorriya, gibelurdina, xixa. Gainontzeko perretxikorik ez du biltzen ez da fidatzen. Ongi ezagutu behar da perretxikoa. Kamamila ere biltzen zuten.

Iratzea

Transkribapena

-Eta iratzea zertako batzen zen?
-Haik beak, mutilzar bat Miel, mutilzarra deitzen geniyon beti, Miel zun izena. Eta harrek aziendak eukitzen zittun, betzi bat buru 'ro ez dakit zembat eukitzen zittun aziendak. 'Ta haintzako.
-Azpiyak itteko?
-Azpiyak itteko bai. Azpiyak itteko ibiltzen zuten.
-Ze garaitan izaten zen iratze biltzia?
-Hoi, iratzeketako dembua izaten zen, ba setiembretik aurrea.
Setiembre, oktubre, hor ibiltzen zen. Udazkena. 'Ta sarra 're udazkenian, setiembretik aurrea.
-'Ta iratzetakua adibidez ze lan izaten zen? Nola, mozten ziñuen?
-Moztu segakin. Eta geo behiyakin karri, gue itxeko behiyakin karri. Bai, karri 'ta.
-Etxea karri 'ta.
-Meta in 'ta etxe atzian bazuten tokiya 'ta meta in.
Nor Etxeberria Olaziregi, Joxepa
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egina
Zinta OIA-087
Pasartea 0:23:16 - 0:24:16 (1' 00'')
Laburpena Azpiak egiteko erabiltzen zen, iraila, urrian mozten zen. Segarekin moztu eta behiekin garraiatu, ondoren meta egin.

Egurra ere razionatua

Transkribapena

Nor Aduriz Urdanpilleta, Tiburtxi; Unsain Aizpurua, Dolorex
Lehentasuna 1
Transkribaketa Egin gabea
Zinta OIA-103
Pasartea 0:19:22 - 0:20:59 (1' 37'')
Laburpena Egurra ere razionatua izaten zen. Anatxuritik Larrazabal aldera joaten ziren Dolorexen gurasoak egur bila. Errenteriako lurretako egur puska txarrenak ematen zizkien Errenteriako guardak.