Garia eta artoa

- Artuan lanangatik ai giñan, ordun bi aldiz jorratzen zenuten?
- Bai, bai. Bi aldiz in ber zen.
- Hoi da.

- (Kilkiya) 'ta (...) gaiñea.
- Hoi da.
- 'Ta azkeneko jorraa denak kargatu 'ta geo ya buruan formak eta...

Artua ya itten joaten zen, joaten zen itten.
- Hoi da. 'Ta itten zenin?
- E?

- Itten zenin, hurrengo lana zer zen? Jaso?
- Hoi, jaso. Itten zen, hostuak eta denak ihartzen zizkion, barrena koskorra arto kolorekua han... Segun nolako artua zen. Batzuk arto hobiak, bestik txarraguk... Nola gobernatuak.

- Hoi da. 'Ta geo arto buru guziyak hartu eta haik denak aletu in ber!
- Ba, errotara joaten giñan 'ta ordun ez zen ogiya haumbeste jaten. Errota eamateko aletu ber zen.
- Hoi da.

- Gambaran jarri, tokiyan, haundiyak aiyeka batin, ttikiyak bestian... Artuak, zelaitik billu 'ta gambaran.
- Eta geo noiz aletzen zin haik?

- Hoi? Jaten ai giñela. Saguak 'e bai galanki 'ta! Saguak 'e ibiltzen baizin!
- Haik 'e aletzen zuten!
- Haik 'e aletzen zuten! Holaxe.

- Eta oaiñ itten den bezela, artaberdia 'ro...
- Horrek ez zun buruik. Hori izaten zen belarra attutzen... Attu itten zien berdiak. Bero haundiyak baldin bazin ihartu, 'ta artua... Arto berdia esaten geniona han itten zen.

Itten zen trozo bat 'ta belarra berdin tokiyan artu berdia eman. Biño hura janaiy ona zen. Hura buruik itten ez zuna.
- Hoa aziendai mateko!

- Bai. Berdia berdetan.
- 'Ta ze gehiyo maten zen aziendari belarraz aparte?
- Belarra 'ta hoi, arto berdia. Arbiya neuan 'ta erremolatxa 'ta... Jorratu ber zin haik 'e! Hoik.

- Jorratzen 'ta ordu pilla erra...
- Jorratzia... Antxurtzia.
- Bai, belarra kendu.

- Bai. Belarra kendu antxurtuta.
- Ordu pilla erra pasako zenittuzten?
- Bai, segun! Jende asko giñan! Kuadrillan juntatu 'ta antxurrak 'e bai.

- 'Ta artua nola izaten da? Ereitten denetikan ze lana ma... Lan haundiya maten du artuak!
- Ereitzen denian geo antxurtu 'ta geo behiyakin bost-hortza saten genun, erreminta bada 'ta, hura pasa 'ta... Kaso in behar artuai.

- Bost-hortza zertako zen?
- Bost-hortza zen bost hortzakin zea bat, eur bat, harei bost hotza jarriyak Artun illeran... Artua geo jorratu 'ta in ber zen.

- Bai.
- Hartako, hartako. Bost-hortza.
- Lendabizi ereiñi. Artua 'ta...

- Lendabizi ereiñi, ttikiya zela, antxurrakin jo, antxurrakin jorratu. Haundiyo heldu zen garaiyan, bost-hortza pasa. Hori, bost-hortz hoi izaten zen, bi errenko, 'o errenkun nola hor tartin, hola e, bi, 'ta hemen tartetik pasa. Behiyakin! Behiy bat eukitzen genun hartako!

- A! Behiyak tirata pasten zen hua?
- Behiy batekin hura bost-hortza pasa.
- A! 'Ta harrek ze itten zun (...)

- 'Ta geo haundiyago itten zenian, denak kargatu lurraz 'ta artu (erreitteko)
- Hoi da.
- Hola.

- Eta ordun...
- Bai, hola.
- Errelebuk itten zenin,

- Horren tartetik pasatzen zen bost-hortza.
- Karo. Xuxen jon berko zun behiyak!
- Bai, behiya aproposa hartakua. Behiyak denak ez dia igualak izaten. Batzuk mantxoxuk.

Mantxua komprenittuko 'zu?
- Bai, bai.
- Bai.

- Zeaguk, lasaiyaguk.
- Bai.
- Beste batzuk harroguk.

- Bestek harroguk 'ta jata denak txikittu berrin artuak igual.
- A!
- 'Ta bagenun behi bat oso... Txikitin izena zuen 'ta hura ibiltzen zuten gue anaiyak.

Hura batek hartu aurrian 'ta atzetik bestik bost-hortza. 'Ta polliki, polliki, polliki, polliki pasa atzea.
- Karo. 'Ta harekin in berko da lendaizi hontaka 'ta geo hola, ez?

- Bai, geo krutzian, bai. Biño oso haundittu biño len. Ttiki ttikiya dela altxurrakin 'ta geo ya pixka 't kozkortzea. Zertik bestela geo arto haundiyena artua bat 'o beste hautsi igual itten die 'ta!

- Karo.
- Hola.
- Karo. Eta harrek, bost-hortza horrek ze itten zun, belarra ate?

- Bai ba, belar txarra atea.
- Belar txarra ate. 'Ta geo...
- Artua mejoratzeko.

- Hoi da. Ate 'ta bildu 're ingo zun!
- E?
- Arrastan bildu 're ingo zun belarra, 'o ez?

- Bai. Harrotu ba! Horrengatik zen ba belarra galtzeko.
- Hoi da.
- Belarra galtzeko zen bost-hortza.

- Hoi da.
- Atxurrakin 'e bai, biño bost-hortzakin harrotu itten 'men zen 'ta geo harrotzen zen lur hura ra kargatu artua.

- Hoi da.
- Bi jorraa 'o maten genittun artuaiy. Lembizi ttiki ttikiya zela 'ta geo...
- Geo ya koskortuta.

- Bai, haundiyua zenin.
- 'Ta geo ya haundiy... Ya iña... Noiz itten da artua?

- Hola.
- 'Ta lan pilla bat. Baserri kozkorra zanakatela esan zenun, ez?
- Bai, baserriya koskorra. Kamiyo bazterrian artua 'ta itten genittun. Hola.

- Artua eta...
- Artua, babarrun (lekua) 'ta holakuak itten genittun.
- Gariya 're bai san zenun lengun.

- Gariya pixka 't 'e bai oilluantzako 'ta.
- 'Ta gariya ze garaitan itten zen?
- Azaruan itten da, noviembre. Gariya ez da noix nahi itten. Gariya... Hori, nobiembren itten genun.

- 'Ta nola... Ze itten da, ereiñi? 'O nola itten da?
- Hoi nola? Hoi eosita. Guk eosi itten genun gariya. Errotan izaten zuten. Errotatikan eosi kilo batzuk, 'ta haik zelaiyan bota 'ta geo haik beorek, haik beorek antola.. Iñ!

- Biño hua ze botzen zen, belarretan 'o...
- (...) Goldeatuta hola lurrin. Gariya. Bere (...) tortzen zen. Oaiñ ez da itten.
- Oaiñ ez da itten, horregatik!

- Ez.
- Nik ez baidut izautu gariya.
- Ez, ez, ez. Ez da, oaiñ ez da itten.

- 'Ta hoa ze itten zen, ereiñi noiz itten zen nobiembrin?
- Bai, ereiñi tokiya on xamarrian, zelaiy on xamarrian 'ta geo harrek ez zun deus behar. Lurra jana izan deilla, bera erra itteko. Geo be garaiyian ebaki, sekatu 'ta geo ibiltzen zin

makinakin garbitzen 'ta bazin propiyo baserritarrak hola ibiltzen zienak. Garbittu, aletu 'ta saldu itten genun. Biño harekin ez genun deuse... Itxian ondun oilluntzako 'ta hola. Ez genun hola kantidadeik itten!

- Gutxi itten zenuten.
- Gutxi.
- Gutxi. 'Ta bildu ze itten zenuten, udaran ingo zen?

- Hura julio, agosto aldea. Zean, egualdi berotan. Itten genun eskutan ebaki. Ebakita. Biyekin hartu hola mordoska 'ta banaka banaka jarri sekatzen 'ta kontuz dembo seku ber zun harek, bestela usteldu, bakizu.

- Ze itten zenuten, bertan utzi lehortzen?
- Bertan zabalduta utzi, ebakita utzi, biño dembua (...) hotzetan, baldin bazen ebiya 'ro heldu, pues meta xorruak 'o iñ 'o...

- Belarrakin itten den bezela.
- Bai, igual.
- A!

- Kuidadu igualak.
- A, ordun belarra lehortzen den bezela itten da gariya eta geo eamaten da makinata.
- Makinakin ebaki... Eskuz ebakitzen da gariya.

- Hoi da.
- Belarra bai, belarra itten da makinakin, biño gariya ez, gariya eskuz.
- Ordun geo itten zena zen haziya kendu. Hua bai makinakin.

- Klaro. Belarrai ez zaiyo haziya kentzen, biño gariyaiy bai.
- Karo.
- 'Ta hola.

- Gariyak haziya du 'ta.
- Hoi ba. 'Ta hura kendu in ber. Belarraiy, berriz, haziya ez baizaiyo kentzen.

-Aurrekun ze san zenun atta ez genizula galdetu, zea errotak.
-Bai.
-Hamasei errota. Zein zin?

-Bat Txalaka. Bestia Errotaxar?Lasan 'ta hoina. Hiruarrena Zuaznabar. Laugarrena, Juansendo. Boskarrena Arangun, Arangungo errota.

Seigarrena Iyurrita. Zazpiarrena Sastiko errota. Zortziarrena Anarre. Betziarrena Makutso. Betziarrena bai. Hamargarrena Karrikako errota. Arrasku errota saten geniyon, iual da.

Karrikan bi. Geo zea e... Errotaberri. 'Ta zea... mekauen... Ugarte, Ugarteko errota. Zurruko errota. Pauko errota.

'Ta Txaundoko errota. Eta... zeko... Aitzolako errota.
-'Ta Karrikan bi san zu Arraskuerrota 'ta bestia Biasoko errota 'zango zen?

-Ez dait nola deitzen ziyoten. Dena, dena batena zen. errotaiyana. 'Ta harei ez dait nola deitzen ziyoten. Ez naz akortzen.
-'Ta zuk denak martxan izautu zenittun?

-Ez, den denak ez. Nik izautu nittunak zin: Pauko errota, Ugartekua, Karrikakua Arraskuerrota hua, Sastikua, Iurrittakua, Arangungua, 'ta mm... bestia nola san dut... Zuanabarrekua 're bai. Txalakakua 're bai, jon 'zandu naz Txalakara ni.

'Ta bestia zeakua, leno san dut 'ta oain ez naz akortzen.
-Ugaldetxon?
-Bai. Juansendokua.